Ρεπορτάζ – Επιμέλεια: Αντώνης Ζήβας
Τον Φεβρουάριο 2025, το προστατευτικό καταφύγιο (New Safe Confinement, NSC) που είχε ανεγερθεί πάνω από τον εκρηγμένο αντιδραστήρα‑4 του Τσερνόμπιλ υπέστη σοβαρό πλήγμα από drone, ένα πλήγμα που, σύμφωνα με την Ουκρανία, προήλθε από ρωσικό μη επανδρωμένο όχημα με εκρηκτική γόμωση.
Οι πρώτες εκτιμήσεις της ΔΟΑΕ, μετά από επιτόπια επιθεώρηση πριν λίγες ημέρες, είναι ανησυχητικές: το NSC «έχει απολέσει τις βασικές του λειτουργίες ασφαλείας», συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας συγκράτησης της ραδιενέργειας.
Τι έχει πάθει το καταφύγιο
Η έκρηξη δημιούργησε τρύπα περίπου 15 τετραγωνικών μέτρων στη μεταλλική επένδυση της θόλου, το εξωτερικό cladding του NSC.
Κατά την προσπάθεια κατάσβεσης πυρκαγιάς λόγω της επίθεσης, αναφέρθηκαν συνολικά 330 οπές στην εξωτερική επένδυση, η κάθε μία με διάμετρο 30–50 cm.
Η ζημιά εκτείνεται σε συνολικό εμβαδόν περίπου 200 τετραγωνικών μέτρων, συμπεριλαμβανομένων τμημάτων του κελύφους, μονώσεων και εσωτερικών μεμβρανών που σχεδιάστηκαν για να εμποδίζουν την είσοδο υγρασίας ή αέρα.
Τμήμα του μηχανοστασίου, συγκεκριμένα το σύστημα γερανών που συντηρεί το καταφύγιο, έχει υποστεί ζημιές και δεν λειτουργεί κανονικά ενώ οι υποδομές θέρμανσης, εξαερισμού και κλιματισμού (HVAC) εμφανίζονται επίσης ανεπαρκείς.
Παρά τη φθορά, η ΔΟΑΕ δεν κατέγραψε, προς το παρόν, ραδιολογική διαρροή: οι μετρήσεις μετά την επίθεση δεν έδειξαν αυξημένα επίπεδα ραδιενέργειας εντός ή εκτός της εγκατάστασης.
Προσπάθειες και προσωρινές επισκευές
Αμέσως μετά το πλήγμα, έγιναν κατασβέσεις, ενώ εγκαταστάθηκαν γραμμές πυρόσβεσης στην εξωτερική επένδυση για να σβηστούν οι καπνίζουσες εστίες.
Τον Μάρτιο, οι εργασίες έκτακτης ανάγκης για κατάσβεση πυρκαγιών και έλεγχο θερμικών «σημείων» ολοκληρώθηκαν.
Ωστόσο, η ΔΟΑΕ εκτιμά ότι απαιτείται ολοκληρωτική αποκατάσταση του NSC, με ενισχυμένο σύστημα παρακολούθησης, νέες μεμβράνες υγρασίας και αντιδιαβρωτική προστασία, αν θέλει κανείς να διασφαλίσει τη μακροπρόθεσμη πυρηνική ασφάλεια της περιοχής.
Το μέλλον της ασφάλειας στο Τσερνόμπιλ είναι αβέβαιο
Η δομική ακεραιότητα του θόλου φαίνεται να διατηρείται, αλλά η βασική του λειτουργία, ο εγκλεισμός και η απομόνωση ραδιενέργειας, έχει κλονιστεί σοβαρά.
Σε ειδική συζήτηση του 2025 η ΔΟΑΕ προειδοποίησε πως, λόγω της έκτασης της ζημιάς, ίσως δεν είναι δυνατή η αποκατάσταση του κελύφους στα επίπεδα αντοχής που προβλεπόταν (σχεδιασμένη διάρκεια ζωής 100 ετών).
Οι ειδικοί εκτιμούν ότι το κόστος της πλήρους αποκατάστασης θα ανέλθει «τουλάχιστον σε δεκάδες εκατομμύρια δολάρια», ενώ ενδέχεται να ξεπεράσει και τα «εκατοντάδες εκατομμύρια» ανάλογα με τις ανάγκες των επισκευών.
Πολιτικές και διεθνείς επιπτώσεις
Η επίθεση στο Τσερνόμπιλ, έναν χώρο συμβολικό για την ανθρωπότητα αλλά και πολύ επικίνδυνο, πυροδοτεί ανησυχίες ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία μετατρέπεται σε απειλή για πυρηνική ασφάλεια.
Ο επικεφαλής της ΔΟΑΕ, Rafael Mariano Grossi, τόνισε πως η επίθεση υπογραμμίζει «τις επίμονες πυρηνικές απειλές» και χρειάζεται πόροι και πολιτική βούληση για να διασφαλιστεί ασφαλής αποκατάσταση.
Η ανάγκη για διεθνή χρηματοδότηση και εποπτεία από οργανισμούς όπως η European Bank for Reconstruction and Development (EBRD) και περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι επιτακτική, ώστε να εξασφαλιστεί ότι το κέλυφος δεν θα καταλήξει «χάλαστρο» με απρόβλεπτες συνέπειες.
Η ζημιά που υπέστη το προστατευτικό καταφύγιο του Τσερνόμπιλ από το drone strike δεν είναι απλώς ένα ακόμη χτύπημα στην υλικοτεχνική υποδομή, είναι μια προειδοποίηση για την παγκόσμια ασφάλεια. Το NSC δεν μπορεί πια να εγγυηθεί την απομόνωση της ραδιενέργειας, και η μακροχρόνια «ζωή» του βρίσκεται υπό αμφισβήτηση.
Όσο καθυστερεί η πλήρης αποκατάσταση ή δεν λαμβάνονται ισχυρά μέτρα προστασίας, από χρηματοδότηση έως διεθνή παρακολούθηση, τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος ενός νέου, ίσως πολύ πιο επικίνδυνου, «Τσερνόμπιλ 2.0».
Με πληροφορίες από: Reuters
