Τη στιγμή που η Ουάσιγκτον εργάζεται πυρετωδώς να λήξει τον πόλεμο στην Ουκρανία μέσω διαπραγματεύσεων, οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι θα το καταφέρουν νωρίτερα με κλιμάκωση: Τη Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου «κλείδωσαν» τα ρωσικά περιουσιακά κεφάλαια που βρίσκονται στην Ευρώπη έως ότου η Ρωσία εγκαταλείψει τον πόλεμο στην Ουκρανία και αποζημιώσει τη γειτονική χώρα. Ωστόσο, τα δύσκολα τώρα αρχίζουν.
Υπενθυμίζεται ότι συνολικά 210 δισ. ευρώ ρωσικών περιουσιακών στοιχείων ήταν παγωμένα στην Ευρώπη, με τη συντριπτική πλειονότητα (περίπου 193 δισ. ευρώ στα τέλη Σεπτεμβρίου) να βρίσκονται στην Euroclear, έναν βελγικό οργανισμό εκκαθάρισης χρηματοοικονομικών συναλλαγών.
Τα κεφάλαια δεσμεύτηκαν στο πλαίσιο των κυρώσεων που επέβαλε η Ε.Ε. στη Ρωσία για τον πόλεμο που ξεκίνησε στις 24 Φεβρουαρίου 2022. Οι κυρώσεις αυτές πρέπει να ανανεώνονται κάθε έξι μήνες και απαιτείται η έγκριση και των 27 κρατών-μελών, γεγονός που έδινε τη δυνατότητα σε χώρες όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία -που αντιτίθενται σε περαιτέρω στήριξη προς την Ουκρανία- να τις μπλοκάρουν.
Έτσι, οι Ευρωπαίοι χρησιμοποιώντας ειδική διαδικασία που προβλέπεται για οικονομικές καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και προβλέπεται από τις ευρωπαϊκές συνθήκες, κλείδωσαν τα περιουσιακά στοιχεία έως ότου η Ρωσία τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία και αποζημιώσει τη γειτονική χώρα για τις τεράστιες ζημιές που έχει προκαλέσει επί σχεδόν τέσσερα χρόνια.
«Για να τελειώσει ο πόλεμος νωρίτερα»
Πρόκειται για ένα σημαντικό βήμα που, σύμφωνα με τα ξένα μέσα, θα επιτρέψει στους ηγέτες της ΕΕ να συζητήσουν σε σύνοδο κορυφής στις 18 Δεκεμβρίου πώς θα χρησιμοποιήσουν τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας για να στηρίξουν ένα τεράστιο δάνειο, το οποίο θα βοηθήσει την Ουκρανία να καλύψει τις χρηματοδοτικές και στρατιωτικές της ανάγκες τα επόμενα δύο χρόνια.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, δήλωσε ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες είχαν δεσμευτεί τον Οκτώβριο «να διατηρήσουν τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία δεσμευμένα έως ότου η Ρωσία τερματίσει τον επιθετικό της πόλεμο κατά της Ουκρανίας και αποζημιώσει για τις ζημιές που προκάλεσε. Σήμερα υλοποιήσαμε αυτή τη δέσμευση».
Ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν-Νοέλ Μπαρό χαρακτήρισε την απόφαση «μείζονα εξέλιξη που αναμφίβολα θα επηρεάσει την πορεία του πολέμου και θα επιταχύνει την ειρήνη».
Οι αντάρτες
Ωστόσο, έξι χώρες χώρες αντιστέκονται σθεναρά σε αυτά τα σχέδια: Ουγγαρία, Σλοβακία, Βέλγιο, Μάλτα, Βουλγαρία και απρόσμενα η… Ιταλία. Οι δύο πρώτες είναι οι πιο σκληροπυρηνικές απειλώντας με βέτο, ενώ οι άλλες τέσσερις αν και υποστήριξαν την παραπάνω ενέργεια, έχουν πιο μετριοπαθή στάση στην χρήση των ρωσικών κεφαλαίων.
Ειδικότερα, ο Βίκτωρ Όρμπαν έγραψε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ότι αυτό σημαίνει πως «το κράτος δικαίου στην ΕΕ φτάνει στο τέλος του και οι ηγέτες της Ευρώπης τοποθετούν τον εαυτό τους πάνω από τους κανόνες».
«Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βιάζει συστηματικά το ευρωπαϊκό δίκαιο. Το κάνει αυτό για να συνεχίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, έναν πόλεμο που ξεκάθαρα δεν μπορεί να κερδηθεί», έγραψε, προσθέτοντας ότι η Ουγγαρία «θα κάνει ό,τι περνά από το χέρι της για να αποκαταστήσει τη νομιμότητα».
Σε επιστολή του προς τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Αντόνιο Κόστα, ο οποίος θα προεδρεύσει της συνόδου κορυφής που ξεκινά στις 18 Δεκεμβρίου, ο Σλοβάκος πρωθυπουργός Ρόμπερτ Φίτσο ανέφερε ότι θα αρνηθεί να στηρίξει οποιαδήποτε κίνηση «που θα περιλάμβανε την κάλυψη των στρατιωτικών δαπανών της Ουκρανίας για τα επόμενα χρόνια».
Προειδοποίησε ότι «η χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα μπορούσε να θέσει άμεσα σε κίνδυνο τις ειρηνευτικές προσπάθειες των ΗΠΑ, οι οποίες βασίζονται άμεσα στη χρήση αυτών των πόρων για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας».
Ιταλία… η έκπληξη
Η Ιταλία ρίχνει το βάρος της στο πλευρό του Βελγίου, αντιτιθέμενη στο σχέδιο της ΕΕ να στείλει 210 δισ. ευρώ από παγωμένα ρωσικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία, σύμφωνα με εσωτερικό έγγραφο που είδε το Politico. Υπενθυμίζεται ότι η πρωθυπουργός της Ιταλίας Τζόρτζια Μελόνι έχει πάντα υποστηρίξει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, αλλά κυβερνά δια κυβερνητικού συνασπισμού που είναι διχασμένος στο Ουκρανικό.
Η παρέμβαση της Ρώμης λιγότερο από μία εβδομάδα πριν από μια κρίσιμη συνάντηση των ηγετών της ΕΕ στις Βρυξέλλες, υπονομεύει τις ελπίδες της Κομισιόν να κλείσει συμφωνία για το σχέδιο.
Η Επιτροπή πιέζει τα κράτη-μέλη να καταλήξουν σε συμφωνία στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 18-19 Δεκεμβρίου, ώστε να αποδεσμευτούν τα δισεκατομμύρια ευρώ ρωσικών αποθεματικών που βρίσκονται στην τράπεζα Euroclear στο Βέλγιο και να στηριχθεί η ουκρανική οικονομία, που έχει πληγεί από τον πόλεμο.
Η κυβέρνηση του Βελγίου κρατά επιφυλακτική στάση, φοβούμενη ότι θα κληθεί να επιστρέψει ολόκληρο το ποσό αν η Ρωσία «πάρει πίσω» τα χρήματα, αλλά μέχρι τώρα δεν είχε κάποιον ισχυρό σύμμαχο ενόψει της συνόδου του Δεκεμβρίου.
Το «Σχέδιο Β» των τεσσάρων
Τώρα η Ιταλία αλλάζει τη διπλωματική δυναμική, συντάσσοντας μαζί με το Βέλγιο, τη Μάλτα και τη Βουλγαρία έγγραφο που προτρέπει την Επιτροπή να διερευνήσει εναλλακτικές επιλογές αντί της χρήσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, για να διατηρηθεί η Ουκρανία οικονομικά «όρθια» τα επόμενα χρόνια.
Οι τέσσερις χώρες ανέφεραν ότι «καλούν την Επιτροπή και το Συμβούλιο να συνεχίσουν να εξερευνούν και να συζητούν εναλλακτικές επιλογές, σύμφωνα με το δίκαιο της Ε.Ε. και το διεθνές δίκαιο, με προβλέψιμες παραμέτρους, που παρουσιάζουν σημαντικά μικρότερους κινδύνους, για να αντιμετωπιστούν οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ουκρανίας, στη βάση ενός δανειακού μηχανισμού της Ε.Ε. ή λύσεων-γέφυρα».
Με αυτό, οι τέσσερις χώρες αναφέρονται σε ένα «Σχέδιο Β»: την έκδοση κοινού χρέους της Ε.Ε. για τη χρηματοδότηση της Ουκρανίας τα επόμενα χρόνια.
Ωστόσο, αυτή η ιδέα έχει τα δικά της προβλήματα, όπως αναφέρει το Politico. Οι επικριτές σημειώνουν ότι θα προσθέσει στα ήδη υψηλά βάρη χρέους της Ιταλίας και της Γαλλίας και απαιτεί ομοφωνία, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μπλοκαριστεί από τον φιλοκρεμλινικό πρωθυπουργό της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν.
Οι τέσσερις χώρες -ακόμη κι αν ενωθούν μαζί τους η φιλοκρεμλινική Ουγγαρία και η Σλοβακία- δεν θα μπορούσαν να σχηματίσουν μειοψηφία αρνησικυρίας, αλλά η δημόσια κριτική τους διαβρώνει τις ελπίδες της Επιτροπής να πετύχει πολιτική συμφωνία την επόμενη εβδομάδα.
Τρεις πιθανές ρωσικές απαντήσεις
Βέβαια, ενδέχεται να υπάρξουν επιπτώσεις και για δυτικούς επενδυτές
ΕΗ Ρωσία, η οποία δεν διακρατεί σημαντικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία χωρών της Ε.Ε. -πλην διπλωματικών ακινήτων- έχει δηλώσει ότι μια τέτοια κίνηση θα συνιστούσε πράξη κλοπής και έχει προειδοποιήσει για «την πιο σκληρή αντίδραση». Ειδικότερα, το Reuters καταγράφει τους πιθανούς τρόπους με τους οποίους η Ρωσία θα μπορούσε να αντιδράσει σε ενδεχόμενη απόφαση της ΕΕ.
Κατάσχεση παγωμένων ξένων κεφαλαίων
Σύμφωνα με τον πρώην πρόεδρο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, η Ρωσία διαθέτει περίπου 300 δισ. δολάρια σε παγωμένα ξένα περιουσιακά στοιχεία σε λεγόμενους «λογαριασμούς τύπου C», που δημιουργήθηκαν τον Μάρτιο του 2022 ως απάντηση στις δυτικές κυρώσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Δεν υπάρχουν επίσημα στοιχεία για το συνολικό ποσό που τηρείται σε αυτούς τους λογαριασμούς.
Οι λογαριασμοί τύπου C θεματοφυλακής περιλαμβάνουν ρωσικούς τίτλους που ανήκουν σε επενδυτές από χώρες τις οποίες η Ρωσία θεωρεί «μη φιλικές», όπως μετοχές ρωσικών εταιρειών, καθώς και εταιρικά και κρατικά ομόλογα.
Οι απλοί λογαριασμοί τύπου C συσσωρεύουν μετρητά και έσοδα από αυτούς τους τίτλους, όπως μερίσματα και πληρωμές κουπονιών.
Η Sberbank εκτίμησε ότι το 25% των μερισμάτων ύψους 787 δισ. ρουβλίων (9,9 δισ. δολάρια) που κατέβαλε το 2024 για μετοχές που ανήκαν σε ξένους επενδυτές κατευθύνθηκε σε λογαριασμούς τύπου C.
Ορισμένοι Ρώσοι αξιωματούχοι και επιχειρηματικοί παράγοντες έχουν προειδοποιήσει ότι ρωσικές ενέργειες σε αυτόν τον τομέα θα μπορούσαν να προκαλέσουν νέο γύρο κατασχέσεων, με χώρες της Ε.Ε. να στοχεύουν ιδιωτική περιουσία Ρώσων πολιτών στην Ευρώπη.
Κατάσταση περιουσιακών στοιχείων επενδυτών της ΕΕ
Ιδιώτες επενδυτές από την Ε.Ε. εξακολουθούν να κατέχουν σημαντικά περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία, με πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα τις τοπικές ρωσικές τράπεζες που ανήκουν στην αυστριακή Raiffeisen και την ιταλική UniCredit.
Τέτοια περιουσιακά στοιχεία συχνά αποφέρουν σημαντικά κέρδη σε ρούβλια από τις τοπικές δραστηριότητες, τα οποία οι ιδιοκτήτες δεν μπορούν να επαναπατρίσουν.
Η Raiffeisen, για παράδειγμα, ανακοίνωσε καθαρά κέρδη 83,9 δισ. ρουβλίων (1 δισ. δολάρια) από τη ρωσική της μονάδα στο πρώτο εξάμηνο του 2025. Η μονάδα, που λειτουργεί ως ρωσική τράπεζα, είναι ελεύθερη να διαχειρίζεται τα κεφάλαια όπως επιθυμεί.
Οι τοπικές θυγατρικές διεθνών επιχειρήσεων συχνά επιλέγουν να διακρατούν τα έσοδα των δραστηριοτήτων τους σε καταθέσεις στην κεντρική τράπεζα, αποκομίζοντας επιτόκιο κοντά στο βασικό επιτόκιο, που σήμερα ανέρχεται στο 16,5%.
Δεν υπάρχει γενική εκτίμηση για τη συνολική αξία των φυσικών περιουσιακών στοιχείων που εξακολουθούν να κατέχουν επενδυτές της Ε.Ε. στη Ρωσία. Η κεντρική τράπεζα είχε εκτιμήσει την αξία των άμεσων ξένων επενδύσεων από την Ε.Ε. στα 364 δισ. δολάρια στις αρχές του 2022.
Έκτοτε, πολλές εταιρείες της Ε.Ε. έχουν αποχωρήσει από τη Ρωσία ή έχουν δει τα περιουσιακά τους στοιχεία να κατάσχονται από το κράτος και να μεταβιβάζονται σε νέους ιδιοκτήτες. Ρώσοι νομικοί δήλωσαν στο Reuters ότι η κατάσχεση φυσικών περιουσιακών στοιχείων είναι πολύ πιο περίπλοκη από τη στόχευση κεφαλαίων σε λογαριασμούς τύπου C.
Στα δικαστήρια για 50 χρόνια
Ο διευθύνων σύμβουλος της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας της Ρωσίας, της VTB, Αντρέι Κόστιν, δήλωσε σε συνέντευξή του στο Reuters ότι η Μόσχα θα μπορούσε να εξαπολύσει μισό αιώνα δικαστικών διενέξεων αν η ΕE προχωρήσει στα σχέδιά της.
Είπε ότι η Ρωσία θα μπορούσε να προσφύγει νομικά κατά της ΕE, του Βελγίου και του χρηματοπιστωτικού ιδρύματος Euroclear με έδρα τις Βρυξέλλες, τόσο σε ρωσικά όσο και σε διεθνή δικαστήρια, και υπαινίχθηκε επίσης προσφυγή στο Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ.
Ρώσοι νομικοί δήλωσαν στο Reuters ότι τέτοιες αγωγές θα μπορούσαν να συμπληρωθούν από πολλαπλές νομικές ενέργειες ιδιωτών κατά ευρωπαϊκών κρατών και οργανισμών.
Πηγές: Associated Press, Politico, Reuters
