Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο ακόμη και στρατιωτικής σύγκρουσης με τη Βενεζουέλα, σε τηλεφωνική συνέντευξη που παραχώρησε στο NBC News, εντείνοντας το κλίμα έντασης ανάμεσα στην Ουάσιγκτον και το Καράκας.
Σε ερώτηση αν αποκλείει έναν πόλεμο με τη Βενεζουέλα, ο Τραμπ απάντησε ξεκάθαρα: «Δεν το αποκλείω, όχι», χωρίς να προχωρήσει σε περαιτέρω διευκρινίσεις για το εύρος ή τη μορφή μιας τέτοιας σύγκρουσης.
Οι δηλώσεις αυτές έρχονται λίγες ημέρες μετά την απόφαση του Αμερικανού προέδρου να διατάξει έναν «αποκλεισμό» δεξαμενόπλοιων πετρελαίου που τελούν υπό κυρώσεις και κατευθύνονται προς ή αναχωρούν από τη Βενεζουέλα, κλιμακώνοντας την πίεση προς την κυβέρνηση του Νικολάς Μαδούρο.
Στο ίδιο πλαίσιο, οι ΗΠΑ προχώρησαν πρόσφατα και στην κατάσχεση πετρελαιοφόρου που εντοπίστηκε κοντά στα χωρικά ύδατα της χώρας.
Όταν ρωτήθηκε αν τέτοιες ενέργειες μπορεί να οδηγήσουν σε πόλεμο, ο Τραμπ αρχικά απέφυγε να απαντήσει: «Δεν θα το συζητήσω». Ωστόσο, υπό περαιτέρω πίεση, επιβεβαίωσε ότι το ενδεχόμενο παραμένει ανοιχτό και προανήγγειλε νέες κατασχέσεις δεξαμενόπλοιων. «Εξαρτάται. Αν είναι αρκετά ανόητοι ώστε να συνεχίσουν να πλέουν, τότε θα πλέουν κατευθείαν πίσω σε ένα από τα λιμάνια μας», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ο Αμερικανός πρόεδρος απέφυγε επίσης να ξεκαθαρίσει αν τελικός του στόχος είναι η απομάκρυνση του Μαδούρο από την εξουσία. Σχετικά ερωτηθείς, περιορίστηκε να πει: «Ξέρει ακριβώς τι θέλω. Το ξέρει καλύτερα από τον καθένα», αφήνοντας το ζήτημα σκόπιμα ασαφές.
Αντιδράσεις από τη Βενεζουέλα και διεθνείς ανησυχίες
Αν και δεν υπήρξε άμεση προσωπική απάντηση του Μαδούρο στις δηλώσεις Τραμπ, η κυβέρνηση της Βενεζουέλας έχει επανειλημμένα χαρακτηρίσει τις αμερικανικές κυρώσεις και τις κατασχέσεις πετρελαιοφόρων ως «παράνομες πράξεις οικονομικού πολέμου» και παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Το Καράκας υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν να πλήξουν τη βασική πηγή εσόδων της χώρας, σε μια περίοδο βαθιάς οικονομικής κρίσης.
Διεθνείς αναλυτές επισημαίνουν ότι η στρατηγική των κατασχέσεων δεξαμενόπλοιων συνιστά μια de facto μορφή ναυτικού αποκλεισμού, ακόμη κι αν δεν έχει κηρυχθεί επίσημα, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο απρόβλεπτης στρατιωτικής κλιμάκωσης.
Η αντίφαση με τη ρητορική Τραμπ
Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στις δηλώσεις του Τραμπ, καθώς έρχονται σε αντίθεση με όσα είχε υποστηρίξει μετά τη νίκη του στις εκλογές, όταν είχε δηλώσει ότι «δεν πρόκειται να ξεκινήσω πόλεμο· πρόκειται να σταματήσω τους πολέμους». Η υπόθεση της Βενεζουέλας φαίνεται πλέον να δοκιμάζει αυτή τη δέσμευση, με την Ουάσιγκτον να κινείται ολοένα πιο επιθετικά.
Η αμερικανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι τα μέτρα στρέφονται κατά σκαφών που φέρονται να εμπλέκονται σε διακίνηση ναρκωτικών και ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο της Βενεζουέλας χρησιμοποιούνται για τη χρηματοδότηση «ναρκο-τρομοκρατίας». Ωστόσο, επικριτές της πολιτικής αυτής εκφράζουν φόβους ότι η ένταση μπορεί να ξεφύγει από τον έλεγχο, οδηγώντας σε μια ευρύτερη σύγκρουση στην περιοχή.
Από τους «πολέμους που τελειώνουν» στους πολέμους που… «δεν αποκλείονται»
Υπάρχει μια σταθερά στη ρητορική του Ντόναλντ Τραμπ: πάντα μιλά ως ο άνθρωπος που δεν θέλει τον πόλεμο. Και υπάρχει και μια δεύτερη, εξίσου σταθερή: σχεδόν ποτέ δεν τον αποκλείει.
Η τελευταία του δήλωση στο NBC News,ότι δεν αποκλείει πόλεμο με τη Βενεζουέλα, δεν είναι απλώς ένα ακόμα επικοινωνιακό πυροτέχνημα. Είναι η φυσική συνέχεια μιας πολιτικής που βαφτίζει τον εξαναγκασμό «αποτροπή» και τον αποκλεισμό «μέτρο ασφαλείας», ενώ στην πράξη ακουμπά επικίνδυνα τα όρια μιας στρατιωτικής σύγκρουσης.
Η διαταγή για «αποκλεισμό» δεξαμενόπλοιων που κατευθύνονται προς ή φεύγουν από τη Βενεζουέλα, όπως και οι κατασχέσεις πετρελαιοφόρων, συνιστούν κάτι πολύ περισσότερο από οικονομική πίεση.
Πρόκειται για μια γκρίζα ζώνη μεταξύ κυρώσεων και πολέμου, ένα εργαλείο που θυμίζει κλασικές ναυτικές επιχειρήσεις, απλώς χωρίς την επίσημη κήρυξη.
Και εδώ ακριβώς βρίσκεται η αντίφαση. Ο Τραμπ, που μετά τη νίκη του στις εκλογές δήλωνε ότι «δεν θα ξεκινήσει πολέμους, αλλά θα τους σταματήσει», εμφανίζεται τώρα να λέει ουσιαστικά: αν συνεχίσουν να πλέουν, θα τους φέρουμε στα λιμάνια μας. Όχι ως μεταφορά. Κυριολεκτικά.
Η ειρωνεία της «σταθερότητας»
Η Ουάσιγκτον παρουσιάζει τα μέτρα ως αναγκαία για τη σταθερότητα της περιοχής. Όμως, ιστορικά, η απομόνωση της Βενεζουέλας δεν έφερε ποτέ σταθερότητα. Έφερε οικονομική ασφυξία, πολιτική σκλήρυνση και μεγαλύτερη εξάρτηση του Καράκας από αντιδυτικά μπλοκ.
Και εδώ βρίσκεται το πραγματικό ρίσκο για τον Τραμπ: όσο περισσότερο σφίγγει τον κλοιό, τόσο μειώνει τις επιλογές του ίδιου. Γιατί κάποια στιγμή, όταν ο αποκλεισμός δεν αποδίδει, μένει μόνο το επόμενο βήμα. Και τότε, ο πόλεμος που «δεν αποκλειόταν» γίνεται πόλεμος που δεν μπορούσε πια να αποφευχθεί.
Η πολιτική Τραμπ βασίζεται στην αμφισημία: να φοβίζει χωρίς να δεσμεύεται, να πιέζει χωρίς να εξηγεί πού σταματά. Όμως στις διεθνείς σχέσεις, η αμφισημία έχει κόστος. Και συχνά το πληρώνουν όχι εκείνοι που μιλούν για πόλεμο στα τηλεφωνήματα, αλλά εκείνοι που ζουν με τις συνέπειες στο έδαφος.
Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι αν ο Τραμπ θέλει πόλεμο με τη Βενεζουέλα. Είναι αν η πολιτική που εφαρμόζει μπορεί να οδηγήσει σε οτιδήποτε άλλο.
