Το δημόσιο χρέος σε πολλές από τις προηγμένες οικονομίες έχει αυξηθεί σημαντικά σε σχέση με το ΑΕΠ, επισημαίνει η Διεθνής Τράπεζα Διακανονισμών. Και τονίζει ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο η αύξησή του, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο τροφοδοτείται αυτό το χρέος.
Με λίγα λόγια, ο διεθνής οργανισμός, διαπιστώνει τακτικές και πρακτικές οι οποίες μαθηματικά θα οδηγήσουν σε μια νέα κρίση χρέους. Το ΔΝΤ έχει ήδη προειδοποιήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους κινδύνους.
Ο Μάρτιν Βολφ των Financial Times, επισημαίνει ότι ο γενικός διευθυντής της Διεθνούς Τράπεζας Διακανονισμών, Πάμπλο Ερνάντεθ ντε Κος, περιέγραψε τις δημοσιονομικές απειλές σε ένα μεταβαλλόμενο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
«Μελανά χρώματα»
Ο Πάμπλο Ερνάντεθ ντε Κος, πρώην διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Ισπανίας, περιέγραψε την κατάσταση με πολύ μελανά χρώματα.
Το πρώτο πρόβλημα είναι το ίδιο το δημόσιο χρέος. Οι λόγοι του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ σε πολλές προηγμένες οικονομίες βρίσκονται στο υψηλότερο σημείο τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και τονίζει ότι, καθώς η οικονομική ανάπτυξη δεν επιταχύνεται, παρά τις ελπίδες που είχε δημιουργήσει η τεχνητή νοημοσύνη, υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι το δημόσιο χρέος θα συνεχίσει να αυξάνεται.
Οι αιτίες είναι πολλές. Περιλαμβάνουν την πιθανότητα οικονομικών σοκ, όπως μια χρηματοπιστωτική κρίση, αλλά και υψηλότερες αποδόσεις κρατικών ομολόγων. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα προβλήματα που επιτείνουν την ανησυχία. Μεταξύ αυτών, η γήρανση του πληθυσμού, εχθρότητα προς τη μετανάστευση, απροθυμία κυβερνήσεων να σηκώσουν το πολιτικό κόστος δυσάρεστων πολιτικών. Και, τέλος εξωγενείς πιέσεις, όπως η αύξηση των δαπανών για την άμυνα.
Πώς χρηματοδοτείται το χρέος
Πέρα όμως από το γεγονός αυτό καθαυτό, δηλαδή ότι το δημόσιο χρέος αυξάνεται, ανησυχία προκαλεί και ο τρόπος χρηματοδότησής του.
Το χρηματοπιστωτικό σύστημα έχει αλλάξει, οι τράπεζες έχουν υποχωρήσει και μη τραπεζικοί χρηματοπιστωτικοί διαμεσολαβητές (NBFI) έχουν εισέλθει δυναμικά στις παγκόσμιες συμμετοχές σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία. Ο λόγος των συμμετοχών σε χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία των μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων προς το παγκόσμιο ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 74 ποσοστιαίες μονάδες μεταξύ 2008 και 2023. Ο αντίστοιχος των τραπεζών αυξήθηκε μόνο κατά 17 ποσοστιαίες μονάδες.
Και αν όλα αυτά μοιάζουν «κινέζικα», Ερνάντεθ ντε Κος εξηγεί: Ο συνδυασμός της αυξανόμενης έκδοσης κρατικών ομολόγων, τα οποία όμως πέφτουν στα χέρια μη τραπεζικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων έχει δημιουργήσει ένα αυξανόμενο χάσμα μεταξύ της προσφοράς κρατικών ομολόγων και των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζικών διαπραγματευτών που απαιτούνται για να υποστηρίξουν την ικανότητα αυτών των κρίσιμων αγορών να διαμεσολαβούν.
Ταμεία και hedge funds
Τα μη χρηματοοικονομικά ιδρύματα είναι ετερογενής ομάδα. Σε αυτά περιλαμβάνονται συνταξιοδοτικά ταμεία και ασφαλιστικές εταιρείες, αλλά και μοχλευμένοι κερδοσκόποι, κυρίως hedge funds. Η πρώτη ομάδα μακροπρόθεσμων ιδιωτών επενδυτών έχει αυξήσει σημαντικά τις συμμετοχές της σε κρατικά ομόλογα, από ένα ποσό αξίας 82% του παγκόσμιου ΑΕΠ το 2008 σε ένα ποσό 135% το 2023.
Εν τω μεταξύ, τα αμοιβαία κεφάλαια χρηματαγοράς και τα hedge funds έχουν επίσης αυξήσει την αξία των συμμετοχών τους από 13% σε 18% του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά τη διάρκεια αυτών των ετών. Πολλά από τα NBFI πρέπει επίσης να αντισταθμίσουν τους κινδύνους συναλλάγματος, δεδομένης της αύξησης των διασυνοριακών συμμετοχών τους. Αυτό έχει προκαλέσει μια τεράστια αύξηση στην εξάρτησή τους από τις συμφωνίες ανταλλαγής ξένου νομίσματος.
Αυτές οι μετατοπίσεις από τις τράπεζες προς τα NBFI είχαν ένα όφελος. Μειώθηκε η έκθεση των τραπεζών σε κινδύνους. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τα κρατικά ομόλογα θεωρούνται τα ασφαλέστερα χρηματοοικονομικά περιουσιακά στοιχεία, η αύξηση που καταγράφεται στο δημόσιο χρέος αλλάζει τα δεδομένα, Τα κρατικά ομόλογα γίνονται λιγότερο ασφαλή.
Δυνατότητα παρέμβασης
Ένας ακόμη κίνδυνος συνδέεται με την ικανότητα ανάληψης κινδύνου των μη χρηματοοικονομικών χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Οι ισολογισμοί τους έχουν περιορισμούς. Το 2022, η αντιστοίχιση διάρκειας από τα συνταξιοδοτικά ταμεία και τις ασφαλιστικές εταιρείες προκάλεσε αποσταθεροποιητικούς βρόχους ανατροφοδότησης στο σοκ της βρετανικής αγοράς ομολόγων.
Επίσης, υπάρχει ο κίνδυνος, σε συγκεκριμένες συνθήκες, να προχωρήσουν σε μαζικές πωλήσεις κρατικών ομολόγων, σε περίπτωση έξαρσης εξαγορών, επειδή αυτά είναι τα πιο ρευστά περιουσιακά στοιχεία. Τέλος, οι απώλειες σε ξένο νόμισμα μπορούν να προκαλέσουν φυγή κεφαλαίων και κατάρρευση των τιμών των ομολόγων.
Από την άλλη πλευρά, οι μοχλευμένες στρατηγικές συναλλαγών των hedge funds μπορεί να οδηγήσουν σε επιδείνωση ενός σοκ στην αγορά. Οι λιγότερο μοχλευμένοι επενδυτές, όπως τα συνταξιοδοτικά ταμεία, είναι επίσης εκτεθειμένοι σε «κινδύνους αναχρηματοδότησης σε δολάρια που σχετίζονται με τις ΗΠΑ».
Σύμφωνα με τον Ερνάντεθ ντε Κος, υπάρχουν εγγενείς δυσκολίες στη ρύθμιση της αγοράς, καθώς οι εμπλεκόμενοι είναι απολύτως ετερογενείς.
Έλλειψη διαφάνειας
Ο επικεφαλής της Διεθνούς Τράπεζας Διακανονισμών επισημαίνει επίσης ότι δεν υπάρχει επαρκής διαφάνεια στα δημόσια οικονομικά. Η έλλειψή της θα καταστήσει μια νέα χρηματοπιστωτική κρίση μεγαλύτερη καταστροφή.
• Με στοιχεία από τους Financial Times
