Στην εποχή που η τεχνητή νοημοσύνη εισέρχεται παντού, αλλάζουν και τα δώρα τα Χριστούγεννα. Τα πακέτα κάτω από το δέντρο μπορεί να κρύβουν πρωτόγνωρες εκπλήξεις. Γιατί τα παιδιά μπορεί να βρεθούν μπροστά σε παιχνίδια με τα οποία θα μπορούν να επικοινωνούν.
Ο Economist επισημαίνει ότι οι κατασκευαστές παιχνιδιών στην Κίνα ανακήρυξαν το 2025 «έτος τεχνητής νοημοσύνης» και έχουν βαλθεί να εκπλήξουν τον κόσμο. Ρομπότ και αρκουδάκια διδάσκουν, χορεύουν, τραγουδούν, λένε ιστορίες για τους μικρότερους. Τα μεγαλύτερα μπορεί να πάρουν ηλεκτρονικά παιχνίδια ενισχυμένα με τεχνητή νοημοσύνη. Και στα σχολεία χρησιμοποιούνται εργαλεία δημιουργημένα με τη νέα τεχνολογία. Επίσης, κάποια κάνουν μάθημα με chatbot καθηγητές και φροντιστές.
Επανάσταση στην ανατροφή των παιδιών;
Οι δυνατότητες που προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη είναι πραγματικά τεράστιες, τόσο σε επίπεδο εκπαίδευση, ανατροφής και παιχνιδιού. Κάθε παιδί μπορεί να έχει πρόσβαση, εύκολα και φθηνά στην εκπαίδευση ενός πολύ προνομιούχου παιδιού, που θα μπορούσε να πληρώσει τα πάντα: Από ιδιωτικούς καθηγητές έως εξατομικευμένα προγράμματα σπουδών και ψυχαγωγία. Δηλαδή, η τεχνητή νοημοσύνη πραγματικά επανασχεδιάζει την παιδική ηλικία.
Ένα αρκουδάκι τεχνητής νοημοσύνης είχε εμπλουτίσει τη συνομιλία του με συζητήσεις για kinky sex
Αλλά πώς θα είναι ένας κόσμος όπου κάθε παιδί θα μπορεί να μεγαλώνει σαν βασιλιάς; Με τραγούδια που γράφτηκαν μόνο γι’ αυτό, με chatbot φίλους που θα το επευφημούν κάθε φορά που θα πετυχαίνει κάτι και θα διαβάζει ιστορίες με πρωταγωνιστή το ίδιο;
Το «ιδανικό» αυτό μέλλον κρύβει παγίδες –και πολλή μοναξιά. Η ανατροφή των πραγματικών βασιλιάδων είναι πολύ μοναχική. Επίσης, η εξατομικευμένη εκπαίδευση μπορεί να δημιουργήσει ενήλικες που δεν έχουν ιδέα τι είναι η πραγματική ζωή.
Τα υπέρ
Αναμφισβήτητα, η ανατροφή από ρομπότ μπορεί να έχει πλεονεκτήματα. Η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να βελτιώσει τη μάθηση, ειδικά εκεί που οι δάσκαλοι και τα υλικά είναι σπάνια. Πρώιμες δοκιμές, αναφέρει ο Economist, δείχνουν ότι χάρη στη χρήση της έχουν ενισχυθεί τόσο ο αλφαβητισμός όσο και η εκμάθηση γλωσσών.
Φανταστείτε έναν καθηγητή ΑΙ, που θα μπορούσε να σώσει τους έξυπνους μαθητές από τη βαρεμάρα και να αναδείξει τα ταλέντα άλλων, που δεν φαινόταν να παίρνουν τα γράμματα. Και να κάνει όλα τα παραπάνω με κινούμενα σχέδια ή τραγούδια.
Επίσης, η τεχνολογία δημιουργεί νέες μορφές διασκέδασης. Και αν τα βίντεο τεχνητής νοημοσύνης απορρίπτονται από το Χόλιγουντ ως «σκουπίδια», οι νέοι τα καταναλώνουν μανιωδώς και φτιάχνουν και δικά τους. Όσο για τα κλασικά επιτραπέζια παιχνίδια, όπως το «Trivial Pursuit», με την τεχνητή νοημοσύνη αναβαθμίζονται και μπορούν να προσφέρουν ερωταπαντήσεις που κανείς δεν μπορούσε πριν να σκεφτεί.
Και τα κατά
Ωστόσο, υπάρχουν κίνδυνοι αν αφήνεις τα παιδιά ελεύθερα σε μια εξελισσόμενη τεχνολογία. Κάποιοι είναι ήδη γνωστοί. Οι δάσκαλοι τεχνητής νοημοσύνης μπορεί να έχουν ψευδαισθήσεις και τα παιχνίδια μπορούν να ξεφύγουν από τα όρια.
Πρόσφατα, διαπιστώθηκε ότι ένα αρκουδάκι τεχνητής νοημοσύνης είχε εμπλουτίσει τη συνομιλία του με συζητήσεις για kinky sex. Επίσης, τα παιδιά μπορούν εύκολα να κάνουν κακή χρήση της τεχνητής νοημοσύνης. Όπως, να αντιγράφουν στις σχολικές εργασίες ή να παρενοχλούν το ένα το άλλο με «deepfake» βίντεο.
Και επίσης, έχουν ήδη καταγραφεί περιστατικά που τα chatbots έπεισαν ή βοήθησαν ευάλωτους εφήβους να βλάψουν τον εαυτό τους.
Τεχνολογία τριών ετών…
Οι εταιρείες τεχνολογίας υποστηρίζουν ότι η τεχνητή νοημοσύνη είναι μόλις τριών ετών και πως τα σφάλματα αυτά θα διορθωθούν. Τι θα γίνει όμως στο μεταξύ;
Η «σχέση» είναι μονόπλευρη και δεν προετοιμάζει τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τους άλλους «ατελείς» ανθρώπους
Επιπλέον, είναι διαπιστωμένο ότι η τεχνητή νοημοσύνη μαθαίνει γρήγορα τι αρέσει στον χρήστη και το προβάλλει περισσότερο. Κάτι σαν τα feed των social media, που δημιουργούν χώρους όπου οι χρήστες βλέπουν μόνο αυτό που τους συγκινεί: ό,τι μισούν ή ό,τι λατρεύουν. Αυτή η συμπεριφορά της ΑΙ θα μπορούσε να διαταράξει σοβαρά την παιδική ηλικία.
Η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί να «κλειδώσει» τα παιδιά στους δικούς «θαλάμους ηχούς», από πολύ νεαρή ηλικία. Και αν κάποιος ανατραφεί με μόνο ό,τι του αρέσει, δεν θα μάθει ποτέ να είναι ανεκτικός σε κάτι διαφορετικό ή άγνωστο.
Yes-bots και ατελείς άνθρωποι
Πολλοί έφηβοι δηλώνουν ότι η συνομιλία τους με έναν σύντροφο τεχνητής νοημοσύνης είναι εξίσου ικανοποιητική με τη συνομιλία με έναν φίλο. Και σίγουρα ευκολότερη από αυτήν με τους γονείς τους. Και είναι λογικό, η τεχνητή νοημοσύνη δεν ασκεί ποτέ κριτική, ούτε έχει συναισθήματα να μοιραστεί. Συνεπώς, η «σχέση» είναι μονόπλευρη και δεν προετοιμάζει τα παιδιά να αντιμετωπίσουν τους άλλους «ατελείς» ανθρώπους.
Πρόκειται για Yes-bots (bots που λένε πάντα ναι) και απειλούν να δημιουργήσουν παιδιά που δεν έχουν συνηθίσει να συναναστρέφονται. Και τα οποία στο μέλλον θα συναντήσουν συναδέλφους με τους οποίους δεν μπορούν να συμβιβαστούν και με συντρόφους που δεν είναι εξοικειωμένοι με το δούναι και λαβείν που απαιτείται σε μια σχέση.
Η ανισότητα θα μπορούσε να διευρυνθεί εάν τα φτωχά σχολεία απλώς αγκαλιάσουν τα chatbot ως φθηνά υποκατάστατα των ανθρώπων δασκάλων
Και ο κίνδυνος επιδεινώνεται, καθώς τα ποσοστά γεννήσεων καταρρέουν, λιγότερα παιδιά μεγαλώνουν με αδέλφια, η συναναστροφή με τα οποία θα μπορούσε να λειάνει αυτή την κατάσταση. Επίσης, με βάση στατιστικά στοιχεία, αυξάνεται ο αριθμός νέων ενηλίκων που αποφασίζει ότι οι μακροχρόνιες ρομαντικές σχέσεις δεν αξίζουν τον κόπο. Και η τηλεργασία σημαίνει ότι άνθρωποι που μεγαλώνουν σε έναν εξατομικευμένο, αντικοινωνικό κόσμο μπορούν να βρεθούν σε θέσεις εργασίας όπου αλληλεπιδρούν με συναδέλφους μόνο μέσω οθονών. Σύντομα, θα μπορούν να αναθέσουν αυτή την «αγγαρεία» σε έναν φορέα Τεχνητής Νοημοσύνης.
Χρειάζονται αντίμετρα
Θα ήταν σφάλμα να αποκλείσεις τα παιδιά από το τεχνολογικό μέλλον. Αλλά χρειάζονται επειγόντως αντίμετρα. Οι γονείς θα πρέπει να το σκεφτούν δύο φορές πριν εμπιστευτούν το παιδί τους σε ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο, είτε είναι ενσωματωμένο σε ένα αρκουδάκι είτε όχι. Τα chatbot θα πρέπει να έχουν ηλικιακούς περιορισμούς, οι οποίοι θα τηρούνται. Και οι κυβερνήσεις δεν θα πρέπει να δίνουν στις εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης το περιθώριο που έδωσαν στα κοινωνικά δίκτυα, τα οποία μόλις τώρα πείθονται να επιβάλουν ηλικιακούς περιορισμούς.
Όσο για τους εκπαιδευτικούς, θα πρέπει να είναι καχύποπτοι. Οι εργασίες που γράφονται στο σπίτι μπορεί να μην είναι ακριβώς πρωτότυπα έργα. Η γνώση του μαθητή πρέπει να αξιολογείται. Επίσης, επισημαίνει ο Economist, το σχολείο είναι ο καλύτερος χώρος όπου το παιδί θα μάθει να κοινωνικοποιείται. Να μάθει να συζητά, να διαφωνεί, να αποδέχεται τη διαφορετική γνώμη. Και να εκτιμά τους ανθρώπους, που δεν λειτουργούν σαν «κόλακες», όπως ένα chatbot.
Ξυπνώντας την περιέργεια
Εκεί, στο σχολείο τα παιδιά θα πρέπει να μάθουν να είναι περίεργα και να ανακαλύπτουν πράγματα. Αν η τεχνητή νοημοσύνη δίνει στα παιδιά περισσότερα από αυτά που χρειάζονται, είναι πιο σημαντικό τα σχολεία να παρέχουν ευκαιρίες να συναντούν ανθρώπους και ιδέες έξω από την εμπειρία τους.
Επίσης, αυτή η αλγοριθμική εξατομίκευση απειλεί να αποτελέσει ισχυρό εμπόδιο στην κοινωνική κινητικότητα. Διότι μπορεί να ωθήσει τους ανθρώπους να παραμείνουν στο στρώμα από το οποίο ξεκίνησαν -«ταΐζοντάς» τους μόνο με αυτό που γνωρίζουν. Και η ανισότητα θα μπορούσε να διευρυνθεί εάν τα φτωχά σχολεία απλώς αγκαλιάσουν τα chatbot ως φθηνά υποκατάστατα των ανθρώπων δασκάλων.
Η τεχνητή νοημοσύνη δείχνει αναμφισβήτητη δυναμική στη βελτίωση της εκπαίδευσης και τον εμπλουτισμό της ψυχαγωγίας. Μπορεί μια μέρα να αφήσει κάθε παιδί να ζει σαν βασιλιάς. Αλλά τελικά οι πραγματικά προνομιούχοι μπορεί να είναι εκείνοι των οποίων οι γονείς και οι δάσκαλοι ξέρουν πότε να απενεργοποιήσουν το chatbot.
• Με στοιχεία από τον Economist
