Επιμέλεια: Γιάννα Μυράτ
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής φαίνεται να κερδίζει την προσοχή του προέδρου των ΗΠΑ στο θέμα της Ουκρανίας, αλλά αυτό έχει ένα τίμημα.
Μετά από μια μαζική επίθεση με ρωσικά drones που προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στην αντιπροσωπεία της ΕΕ στο Κίεβο, τον περασμένο μήνα, η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν δεν περίμενε τα επίσημα διπλωματικά κανάλια για να επικοινωνήσει με τον Ντόναλντ Τραμπ.
Η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής απλώς τηλεφώνησε απευθείας στον Τραμπ. Δύο αξιωματούχοι της ΕΕ που γνωρίζουν την κλήση δήλωσαν στο Politico ότι είπε στον πρόεδρο των ΗΠΑ: «Αυτό είναι που είναι ικανός να κάνει ο Πούτιν. Ορίστε ένα σαφές παράδειγμα του πώς ο Πούτιν δεν τηρεί τον λόγο του».
Το γεγονός ότι η φον ντερ Λάιεν και ο Τραμπ μιλούν απευθείας αποκτά αυξανόμενη γεωπολιτική σημασία. Για μήνες, στις αρχές της δεύτερης θητείας του Τραμπ, η ΕΕ φοβόταν ότι θα έμενε απέξω, χωρίς να ακουστεί – ή και σκόπιμα παραγκωνισμένη – στη ζωτικής σημασίας διπλωματία για τον πόλεμο στην Ουκρανία, καθώς ο Τραμπ συζητούσε με το Κρεμλίνο.
Αλλά κάτι έχει αλλάξει από τον Ιούνιο και οι δύο ηγέτες βρίσκονται πλέον σε τακτική επαφή. Ο Τραμπ απευθύνει στην φον ντερ Λάιεν κομπλιμέντα όπως «φανταστική» και «τεράστια», και οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες πιστεύουν ότι η χημεία τους παίζει ρόλο στην οξύτερη στάση του Τραμπ απέναντι στον Πούτιν.
Η απροσδόκητα απότομη αλλαγή τόνου του Τραμπ την Τρίτη προς τον Πούτιν —χαρακτηρίζοντας τη Ρωσία ως «χάρτινη τίγρη»— ήρθε μετά από συνομιλίες τόσο με τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, όσο και με την φον ντερ Λάιεν.
Ο πρώτος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε ότι το μήνυμα του Τραμπ υπέρ της Ουκρανίας στο «Truth Social » ήρθε μετά από μια εις βάθος συζήτηση με την φον ντερ Λάιεν σχετικά με τις κυρώσεις — με την παρουσία και του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο. Η συζήτηση επικεντρώθηκε σε μεγάλο βαθμό στην ενίσχυση της πίεσης στη Ρωσία, είπε.
«Η πρόεδρος ήταν σαφής σχετικά με το πόσο αποφασισμένοι είμαστε να συνεχίσουμε να ασκούμε πίεση στη Ρωσία», πρόσθεσε ο αξιωματούχος.
Το ερώτημα «Ποιον να καλέσω αν θέλω να καλέσω την Ευρώπη;» στοιχειώνει εδώ και καιρό την αμερικανική και παγκόσμια διπλωματία. Δεδομένης της κατακερματισμένης ηγεσίας της ΕΕ – με διαφορετικούς προέδρους, επικεφαλής και 27 εθνικοί ηγέτες – η απάντηση δεν ήταν ποτέ προφανής.
Η επιτυχία της φον ντερ Λάιεν στην ανάδειξή της ως το πρόσωπο της Ευρώπης προέρχεται εν μέρει από την ασαφή κατανόηση του έργου της από τον Τραμπ – καθώς την επαίνεσε για τον ρόλο της στη «διοίκηση πολλών διαφορετικών εθνών».
Προς το παρόν οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι η φον ντερ Λάιεν τον ακούει σε μια κρίσιμη στιγμή. Η σχέση αυτή σημαίνει ότι πρέπει να κάνει μεγάλες παραχωρήσεις στις ΗΠΑ – ιδίως στο εμπόριο και τις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες – αλλά όταν πρόκειται για βασικά συμφέροντα ασφαλείας, οι αξιωματούχοι της ΕΕ πιστεύουν ότι συμμετέχει στη συζήτηση.
«Πιο δυνατή από όλους αυτούς τους τύπους»
Ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε ότι ένα κρίσιμο σημείο καμπής στη σχέση ήρθε στη σύνοδο κορυφής της G7 στις 16-17 Ιουνίου στο Κανανάσκις του Καναδά, όπου η φον ντερ Λάιεν και ο Τραμπ είχαν διμερή συνάντηση με επίκεντρο την προώθηση της εμπορικής συμφωνίας ΕΕ-ΗΠΑ.
«Μετά από αυτό, οι επαφές εντάθηκαν», δήλωσε ο πρώτος αξιωματούχος της ΕΕ, σημειώνοντας μια σαφή αλλαγή στην προσωπική σχέση.
Όταν η φον ντερ Λάιεν ταξίδεψε στην Ασία τον Ιούλιο για συνόδους κορυφής με την Ιαπωνία και την Κίνα, Αμερικανοί αξιωματούχοι άφησαν να εννοηθεί ότι ήθελαν να επισπεύσουν τις συνομιλίες. Με την επιστροφή της, ο Τραμπ ήταν αυτός που σήκωσε το τηλέφωνο, επιβεβαίωσε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ.
«Γιατί δεν έρχεστε στη Σκωτία και δεν κάνετε τη συμφωνία;» ρώτησε ο Τραμπ. Εκείνη το έκανε.
Ενώ η εμπορική συμφωνία έχει χαρακτηριστεί ευρέως στην Ευρώπη ως ταπεινωτικά μονόπλευρη, ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ δήλωσε ότι το διαπραγματευτικό στυλ της φον ντερ Λάιεν είχε εντυπωσιάσει τον βετεράνο μεγιστάνα των ακινήτων.
Οι συνομιλίες εξελίχθηκαν ακριβώς όπως αρέσει στον Τραμπ: καμία νομική διατύπωση, κανένα τεχνικό παράρτημα, μόνο αριθμοί — με τον ίδιο να απειλεί με υψηλούς δασμούς σε ευρωπαϊκά προϊόντα και την φον ντερ Λάιεν να τον παζαρεύει.
«Ξεκίνησε με 35%, μετά με 29, μετά με 25», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ. «Τελικά κατέληξαν στο 15 τοις εκατό, όπως όλοι γνωρίζουν».
Ο Τραμπ θυμήθηκε την εύθραυστη διαπραγματευτική της στάση. Στην επόμενη συνάντησή τους στην Ουάσινγκτον, με την φον ντερ Λάιεν περιτριγυρισμένη από άλλους Ευρωπαίους ηγέτες, ο Τραμπ αστειεύτηκε δημόσια: «Νομίζω ότι μπορεί να είσαι πιο ισχυρή από όλους αυτούς τους τύπους σε αυτό το τραπέζι».
«Μια καταπληκτική γυναίκα»
Όταν μια δημοσιογράφος ανέφερε την εναέρια «απειλή» στην οποία το GPS στο αεροπλάνο της φον ντερ Λάιεν υποτίθεται ότι είχε μπλοκαριστεί από παρεμβολές πάνω από τη Βουλγαρία — ένα επεισόδιο που δεν εξελίχθηκε ακριβώς όπως αναφέρθηκε αρχικά — ο Τραμπ την διέκοψε μόλις συνειδητοποίησε για ποιον μιλούσε.
«Η Ούρσουλα; Είχε ένα ενδιαφέρον επεισόδιο. Είναι μια καταπληκτική γυναίκα», είπε ο Τραμπ. «Και τι με ρωτάτε γι’ αυτήν;»
Η φράση «μια καταπληκτική γυναίκα» σημαίνει νίκη στη γλώσσα του Τραμπ. Η πρώην επικεφαλής της αντιμονοπωλιακής νομοθεσίας της ΕΕ, Μαργκρέτε Βεστάγκερ, έχει «στολιστεί» ως «φοροτεχνική» που «μισεί τις ΗΠΑ», ενώ η αντίπαλός του για την προεδρία, Χίλαρι Κλίντον, ήταν διαβόητη ως μια «κακή γυναίκα». Ο Τραμπ έκτοτε έχει αναβαθμίσει τον έπαινό του για την φον ντερ Λάιεν σε «πολύ ισχυρή», «πολύ έξυπνη γυναίκα» και «φίλη μου».
Βελτιστοποιημένες επικοινωνίες
Εντός των ακατάστατων ιεραρχιών της ηγεσίας της ΕΕ η φον ντερ Λάιεν έχει κερδίσει έδαφος.
Κατά την επίσκεψη των Ευρωπαίων ηγετών στον Λευκό Οίκο τον Αύγουστο, ήταν η μόνη θεσμική προσωπικότητα της ΕΕ που εμφανίστηκε. Το μήνυμα ήταν σαφές: Οι Βρυξέλλες βελτιστοποιούν τη διατλαντική τους φωνή. Η φον ντερ Λάιεν μπορεί να μην μιλάει εκ μέρους όλης της Ευρώπης — αλλά είναι όλο και περισσότερο αυτή που σηκώνει το τηλέφωνο. Και αυτή που ο Τραμπ καλεί πίσω.
Το τίμημα που πρέπει να πληρώσει
Είναι ένα πράγμα να βρίσκεσαι στην παρέα του Τραμπ , αλλά η εύνοιά του σπάνια έρχεται δωρεάν.
Εκτός από την πολυσυζητημένη εμπορική συμφωνία με τις ΗΠΑ, η πιο χαλαρή προσέγγιση της φον ντερ Λάιεν στη ρύθμιση των Big Tech —η οποία θεωρείται ως αποδυνάμωση των κανόνων της ΕΕ για να διατηρηθεί η εύνοια του Τραμπ— έχει προκαλέσει κριτική τόσο από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο όσο και από πολλές εθνικές πρωτεύουσες.
Ωστόσο, σε μια Ευρώπη που αγωνίζεται να μιλήσει με μία φωνή, έχει σημασία να την έχει κάποιος που μπορεί να διαπεράσει τον θόρυβο.
Αυτό σηματοδοτεί μια μετατόπιση από τις προηγούμενες προσπάθειες ηγετών όπως ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η Ιταλίδα πρωθυπουργός Τζόρτζια Μελόνι, ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς ή ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ να παίξουν ρόλο «ψιθυριστή του Τραμπ».
«Η πρόεδρος δεν προσπάθησε ποτέ να ψιθυρίσει», είπε ο δεύτερος αξιωματούχος της ΕΕ. «Ο Τραμπ απλώς κατάλαβε μόνος του ότι αυτή η γυναίκα είναι πολύ σκληρή — όπως του αρέσει να λέει».
Στο τέλος, όμως, το να είσαι «φίλος» του Τραμπ δεν σε πάει πολύ μακριά. «Θα κάνει ό,τι θέλει», παραδέχτηκε ο αξιωματούχος.
