Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Σοβαρή πολιτική κρίση στη Γαλλία η οποία από σήμερα θα μείνει χωρίς Πρωθυπουργό, καθώς ο Φρανσουά Μπαϊρού θα υποβάλλει και τυπικά την παραίτησή του.
Μέσα σε μόλις δύο χρόνια, η χώρα φαίνεται να βυθίζεται σε μια ολοένα και μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική κρίση η οποία δε αναμένεται να τελειώσει σύντομα.
Χθες Δευτέρα 8/9, ο Φρανσουά Μπαϊρού ανατράπηκε, με 364 βουλευτές να ψηφίζουν υπέρ της απομάκρυνσής του και μόνο 194 να τάσσονται υπέρ μετά από μόλις εννέα μήνες ως πρωθυπουργός, με αποτέλεσμα να καταρρεύσει η κυβέρνηση μειοψηφίας.
Αν και το γραφείο του Μακρόν δήλωσε αμέσως ότι θα προβεί «τις επόμενες ημέρες» στον διορισμό του επόμενου πρωθυπουργού υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες ότι όποιος κι αν αναλάβει το τιμόνι της χώρας θα αποδειχθεί πιο επιτυχημένος από τον Μπαϊρού στην επιβολή περικοπών δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ στον προϋπολογισμό που απαιτούνται για να σωθεί η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ από μια διογκούμενη κρίση χρέους.
Ο Εμανουέλ Μακρόν αναμένεται να διορίσει νέο πρωθυπουργό μέσα στις επόμενες ημέρες. Ο διάδοχος που θα επιλέξει ο Γάλλος πρόεδρος εκτός του ότι πρέπει να σχηματίσει κυβέρνηση, χρειάζεται και να βρει τρόπο να περάσει τον προϋπολογισμό από ένα βαθιά κατακερματισμένο κοινοβούλιο.
Ο Γάλλος Πρόεδρος είναι το κεντρικό πρόσωπο που δέχεται τα «πυρά» της κοινής γνώμης, ενόψει των απειλών για εθνικό lockdown στις 10 Σεπτεμβρίου και των μεγάλων διαμαρτυριών που έχουν προγραμματιστεί από τα συνδικάτα στις 18 Σεπτεμβρίου. Η δημοτικότητά του έχει πέσει σε ιστορικό χαμηλό, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι είναι πιο αντιδημοφιλής σήμερα από ό,τι στην κορύφωση των διαμαρτυριών των Κίτρινων Γιλέκων το 2018 και το 2019, μια από τις σοβαρότερες κρίσεις της θητείας του.
Το μέγεθος της ήττας του Μπαϊρού στο κοινοβούλιο χθες και τα σημάδια που προκύπτουν από τους νομοθέτες υποδηλώνουν ήδη ότι οι προσπάθειές του είναι καταδικασμένες εξαρχής.
Ωστόσο, ο ίδιος ο Μακρόν παραμένει σίγουρος για την ικανότητά του να ξεφύγει και να βγει από το αδιέξοδο και εξακολουθεί να επιδιώκει μια συμφωνία με τη μετριοπαθή αριστερά, τους κεντρώους και το συντηρητικό κόμμα «οι Ρεπουμπλικανοί» για τον σχηματισμό μιας κυβέρνησης μειοψηφίας που θα μπορέσει επιτέλους να καταλήξει σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό.
Προσπάθεια να κρατηθεί το κέντρο
Κατά τη διάρκεια μιας δραματικής ημέρας στο γαλλικό κοινοβούλιο, τα κόμματα της αντιπολίτευσης θεωρούν τον Μακρόν ως τον πρωταγωνιστή που ευθύνεται για το αδιέξοδο που έχει πλήξει τη Γαλλία.
«Υπάρχει μόνο ένα άτομο υπεύθυνο για την κρίση, για το φιάσκο και την αστάθεια, είναι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας», δήλωσε ο Μπορίς Βαλό, κοινοβουλευτικός ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Ο κομμουνιστής κοινοβουλευτικός ηγέτης Στεφάν Πε παρομοίασε την κρίση με τη «Διάσωση του Στρατιώτη Ράιαν», με τον Μπαϊρού να είναι «ο τέταρτος πρωθυπουργός που έπεσε για να σώσει τον Πρόεδρο Μακρόν».
Μετά την ψηφοφορία, πολλοί ζήτησαν την παραίτηση του Μακρόν. «Ο πρόεδρος δεν θέλει να αλλάξει τις πολιτικές του; Λοιπόν, θα πρέπει να αλλάξουμε πρόεδρο», δήλωσε η Ματίλντ Πανό, επικεφαλής της κοινοβουλευτικής ομάδας του ακροαριστερού κόμματος «Ανυπότακτη Γαλλία».
Ο ίδιος ο Γάλλος Πρόεδρος αντιμετωπίζει μια έντονη πρόκληση στο να διατηρήσει την ενότητα του κέντρου, ενώ το ακροδεξιό κόμμα της Μαρίν Λεπέν «Εθνική Συσπείρωση», που καταμετράται στην κορυφή των δημοσκοπήσεων και η άκρα αριστερά, βρίσκονται σε μια αντι-κατεστημένη επιχείρηση, απειλώντας να ρίξουν οποιεσδήποτε μελλοντικές κυβερνήσεις που θα μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες.
Όμως η εξεύρεση μιας κοινής λύσης είναι δύσκολη, επειδή οι κεντροαριστεροί Σοσιαλιστές και οι κεντροδεξιοί «Ρεπουμπλικανοί» διαφωνούν ριζικά ως προς τους στόχους της οικονομικής πολιτικής, παρά τους αυξανόμενους φόβους ότι η αδυναμία της Γαλλίας να τακτοποιήσει τα λογιστικά της βιβλία θα μπορούσε τελικά να ασκήσει πίεση στα οικονομικά της ΕΕ.
Οι Σοσιαλιστές στο επίκεντρο των εξελίξεων
Στην τελευταία του ομιλία ως πρωθυπουργός ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης, ο Μπαϊρού προειδοποίησε κατά του εφησυχασμού σχετικά με το βάθος του οικονομικού χάους της Γαλλίας, λέγοντας ότι το έθνος υποφέρει από ένα «απειλητικό για τη ζωή» επίπεδο χρέους.
«Έχετε τη δύναμη να ανατρέψετε την κυβέρνηση» αλλά όχι «να σβήσετε την πραγματικότητα», είπε στους νομοθέτες.
Αλλά πολύ γρήγορα, οι ηγέτες της αντιπολίτευσης άρχισαν ήδη να εξετάζουν τα σενάρια μετά τον Μπαϊρού.
Διαισθανόμενος μια ευκαιρία για την αριστερά, ο σοσιαλιστής Βαλό κάλεσε τον φιλελεύθερο Μακρόν να «κάνει το καθήκον του» και να διορίσει έναν πρωθυπουργό από τις τάξεις τους. «Είμαστε έτοιμοι, ελάτε να μας πάρετε», είπε.
Προώθησε μια «άλλη πορεία» για τη Γαλλία που θα περιλαμβάνει αυτό που περιέγραψε ως μια πιο δίκαιη φορολογική πολιτική. Μέχρι το βράδυ της Δευτέρας, είχαν διατυπωθεί διάφορες υποθέσεις σχετικά με το Σοσιαλιστικό Κόμμα.
Ταυτόχρονα όμως, ο απερχόμενος υπουργός Εσωτερικών και ηγέτης των κεντροδεξιών Ρεπουμπλικάνων, Μπρουνό Ρεταϊγώ, ξεκαθάρισε πως δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε κυβέρνηση υπό Σοσιαλιστή πρωθυπουργό.
Ο Ζαν-Λυκ Μελανσόν, επικεφαλής της ριζοσπαστικής αριστεράς, δήλωσε επίσης ότι δεν θα στηρίξει μια τέτοια προοπτική.
Ακροβασία σε «τεντωμένο σχοινί»
Θεωρητικά, μια κυβέρνηση που θα υποστηρίζεται τόσο από τους Σοσιαλιστές όσο και από τους Ρεπουμπλικάνους θα έχει ευρύτερη υποστήριξη στο κοινοβούλιο από την απερχόμενη κεντροδεξιά κυβέρνηση του Μπαϊρού.
Αλλά το ερώτημα είναι γιατί να συνεργαστούν οι Σοσιαλιστές και οι Ρεπουμπλικάνοι;
Υπάρχει μια αχτίδα αισιοδοξίας να καταλάβουν ότι έχει νόημα να συμβιβαστούν τώρα για να διατηρήσουν τις κοινοβουλευτικές τους έδρες αντί να ωθήσουν τη Γαλλία σε περισσότερο χάος και να διακινδυνεύσουν να τις χάσουν σε πρόωρες εκλογές. Στην πραγματικότητα, όμως, ο κίνδυνος αποτυχίας είναι υψηλός.
Ο Λοράν Βοκιέ, κοινοβουλευτικός ηγέτης των Ρεπουμπλικανών, προειδοποίησε τη Δευτέρα ότι το κόμμα του δεν θα υποστηρίξει μια σοσιαλιστική κυβέρνηση που είναι πολύ βαθιά εμπνευσμένη από άλλα πιο ριζοσπαστικά αριστερά κόμματα με τα οποία συμμετείχε στις περσινές εκλογές, ως μέρος μιας παναριστερής ομάδας που ονομάζεται Νέο Λαϊκό Μέτωπο.
«Δεν θα δεχόμασταν ποτέ την άδικη πολιτική πλατφόρμα του Νέου Λαϊκού Μετώπου», είπε ο Βοκιέ. «Και αυτό προφανώς ισχύει για οποιαδήποτε σοσιαλιστική κυβέρνηση που φέρει τις ιδέες του Νέου Λαϊκού Μετώπου».
Από την απέναντι πλευρά, η αρχηγός της ακροδεξιάς Μαρίν Λεπέν αμφισβήτησε επίσης την ικανότητα του Μακρόν να διατηρήσει την κεντρική εξουσία και να πείσει οποιαδήποτε συμμαχία αριστεράς-δεξιάς να συμφωνήσει σε έναν προϋπολογισμό. Η μόνη επιλογή κατά την ίδια είναι να προκηρυχθούν εκλογές.
«Η διάλυση του κοινοβουλίου δεν θα είναι επιλογή, αλλά υποχρέωση», ανέφερε η Λεπέν σε δηλώσεις της.
Η Μαρίν Λεπέν όμως δεν μπορεί να είναι υποψήφια στις βουλευτικές εκλογές έως ότου ολοκληρωθεί η δικαστική της περιπέτεια για υπεξαίρεση κοινοτικών κονδυλίων.
Η δίκη της έχει οριστεί για τις 13 Ιανουαρίου 2026, με την ετυμηγορία να αναμένεται το καλοκαίρι του ίδιου έτους. Εφόσον αθωωθεί, θα έχει δικαίωμα υποψηφιότητας στις προεδρικές εκλογές του 2027.
Γιατί η Γαλλία βρίσκεται σε κρίση χρέους;
Η γαλλική κυβέρνηση επί δεκαετίες δαπανά περισσότερα από όσα εισπράττει. Το αποτέλεσμα είναι να καλύπτει τα ελλείμματα με δανεισμό.
Η τωρινή κρίση ξέσπασε έναν χρόνο μετά το αποτυχημένο στοίχημα του Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες εκλογές ώστε να ενισχύσει το κεντρώο μπλοκ απέναντι στην άνοδο της ακροδεξιάς. Έκτοτε, ο δείκτης CAC 40 έχει χάσει 3,3%, σε αντίθεση με τον Stoxx Europe 600 που κατέγραψε άνοδο 5,4% και τον γερμανικό DAX που σημείωσε κέρδη 25%.
Το περιθώριο απόδοσης μεταξύ των 10ετών ομολόγων της Γαλλίας και των αντίστοιχων γερμανικών bunds διαμορφώθηκε τη Δευτέρα στις 76 μονάδες βάσης, χαμηλότερα από τις 82 στα τέλη Αυγούστου, λίγο μετά την ανακοίνωση της ψήφου εμπιστοσύνης από τον Μπαϊρού.
«Όποιο κι αν είναι το αποτέλεσμα της τρέχουσας πολιτικής κρίσης, η πιθανότητα ουσιαστικής μεταρρύθμισης στα δημόσια οικονομικά παραμένει χαμηλή», ανέφερε ο Μισέλ Νιζάρ, στέλεχος της Edmond de Rothschild Asset Management.
Ο Μπαϊρού είχε προτείνει μέτρα περικοπών και αυξήσεων φόρων ύψους 44 δισ. ευρώ, ώστε να μειωθεί το έλλειμμα του 2026 στο 4,6% του ΑΕΠ από το 5,4% που αναμένεται φέτος. Μεταξύ άλλων, είχε εισηγηθεί την κατάργηση δύο αργιών, πρόταση που προκάλεσε έντονες αντιδράσεις. Σύμφωνα με τον ίδιο, το δημόσιο χρέος της Γαλλίας αυξάνεται κατά 5.000 ευρώ το δευτερόλεπτο, ενώ το κόστος εξυπηρέτησής του θα αγγίξει τα 75 δισ. ευρώ το 2026.
Όπως και πολλές άλλες δυτικές χώρες, η Γαλλία αντιμετωπίζει το δημογραφικό βάρος μιας γηράσκουσας κοινωνίας: λιγότεροι εργαζόμενοι καταβάλλουν φόρους, ενώ περισσότεροι πολίτες λαμβάνουν συντάξεις.
Ήδη, πριν από δύο χρόνια, η Γαλλία είχε αυξήσει το όριο συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη για όσους έχουν γεννηθεί το 1968 ή αργότερα.
Ο Μπαϊρού προειδοποίησε ότι η πεποίθηση πως οι Γάλλοι μπορούν να σταματούν να εργάζονται στις αρχές της δεκαετίας των 60 χρόνων τους είναι πλέον ξεπερασμένη.
Από την πλευρά τους, πολιτικοί της αριστεράς ζητούν αυξήσεις φόρων αντί για περικοπές δαπανών.
Οι πιθανοί διάδοχοι του Μπαϊρού
Οι πιέσεις προς τον Εμανουέλ Μακρόν για να επιλέξει διάδοχο από την αριστερά είναι έντονες. Οι δύο τελευταίοι πρωθυπουργοί προέρχονταν από τον χώρο της δεξιάς και του κέντρου, ενώ στις εκλογές του 2024 η αριστερή συμμαχία αναδείχθηκε πρώτη σε αριθμό εδρών.
Παρότι σε συνέντευξή του στο Paris Match το καλοκαίρι ο Γάλλος Πρόεδρος, είχε αφήσει να εννοηθεί ότι δεν θα προχωρούσε ξανά σε διάλυση της Εθνοσυνέλευσης –όπως έκανε το 2024 μετά τις Ευρωεκλογές–, η λύση αυτή επανέρχεται.
Πολλοί βουλευτές όλων των κομμάτων την απορρίπτουν, φοβούμενοι ότι δεν θα επανεκλεγούν. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως η πλειοψηφία των Γάλλων πολιτών επιθυμεί πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
Μια πιθανή επιλογή είναι ο Ολιβιέ Φορέ, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Ο 57χρονος διαθέτει μια κοινοβουλευτική ομάδα 66 βουλευτών στην Εθνοσυνέλευση.
Άλλα ονόματα που ακούγονται από την αριστερά είναι ο πρώην πρωθυπουργός Μπερνάρ Καζνέβ και ο έμπειρος πολιτικός Πιερ Μοσκοβισί, ο οποίος σήμερα ηγείται του Cour des Comptes, του ανώτατου ελεγκτικού οργάνου της Γαλλίας.
Αν ο Μακρόν αποφασίσει να κινηθεί ξανά προς το κέντρο και τη δεξιά, η πρώτη του επιλογή αναμένεται να είναι ο Σεμπαστιέν Λεκονρού, 39 ετών, σημερινός υπουργός Άμυνας, μέλος του κόμματος Renaissance και στενός συνεργάτης του προέδρου.
Από τον συντηρητικό χώρο, έχει ακουστεί και το όνομα της υπουργού Εργασίας και Υγείας, Κατρίν Βοτρίν.
Εντός της κυβέρνησης, υποψήφιοι θεωρούνται επίσης ο υπουργός Εσωτερικών Μπρουνό Ρεταγιό, που πλέον ηγείται των Ρεπουμπλικάνων, καθώς και ο υπουργός Δικαιοσύνης Ζεράλ Νταρμανέν.
