Με τον τρέχοντα ρυθμό προόδου, ο κόσμος δεν βρίσκεται σε καλό δρόμο για την επίτευξη της Καθολικής Κάλυψης Υγείας, δηλαδή της διασφάλισης ενός βασικού επιπέδου περίθαλψης για τους πληθυσμούς.
Ο παγκόσμιος δείκτης κάλυψης υπηρεσιών υγείας θα παραμείνει κάτω από το 80 και σχεδόν 1 στους 4 ανθρώπους διεθνώς, θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες στην περίθαλψη το 2030, χρονιά – τελικό ορόσημο για τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης.
Η επιβράδυνση φαίνεται και ανά χώρα, όπου είναι δύσκολο να επιτευχθεί ταυτόχρονη πρόοδος και στους δύο πυλώνες της καθολικής κάλυψης υγείας, με λιγότερες χώρες να σημειώνουν ταυτόχρονη πρόοδο και στις δύο διαστάσεις της καθολικής κάλυψης.
Πάνω από τις μισές χώρες (53%) σημείωσαν πρόοδο και στους δύο δείκτες τα έτη 2000 – 2023, όμως το ποσοστό μειώθηκε στο 38% κατά την περίοδο των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (2015–2023).
Η μείωση των καταστροφικών δαπανών υγείας οφείλεται στη μείωση της παγκόσμιας φτώχειας και όχι στην ικανότητα των συστημάτων υγείας να παρέχουν καλύτερη οικονομική προστασία στους φτωχούς
Στα συμπεράσματα αυτά καταλήγει η έκθεση του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ) για την πρόοδο της Καθολικής Κάλυψης Υγείας, εστιάζοντας στους δύο δείκτες που αφορούν:
στην κάλυψη των ασθενών από μεταδοτικά και μη νοσήματα, αναπαραγωγική υγεία και παιδιατρικές παθήσεις, λαμβάνοντας υπόψιν την δυναμικότητα και προσβασιμότητα του συστήματος υγείας και
στα ποσοστά του πληθυσμού που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες λόγω υγείας, εξαιτίας απ΄ ευθείας πληρωμών που μειώνουν την ικανότητα των νοικοκυριών να καλύψουν βασικές ανάγκες τους οδηγώντας σε φτωχοποίηση.
Αργή πρόοδος
Από το 2000, ο κόσμος έχει σημειώσει πρόοδο και στους δύο πυλώνες της Καθολικής Υγειονομικής Περίθαλψης, επεκτείνοντας την κάλυψη των υπηρεσιών υγείας και μειώνοντας τις οικονομικές δυσκολίες.
Ο παγκόσμιος δείκτης κάλυψης υπηρεσιών Καθολικής Περίθαλψης Υγείας αυξήθηκε από 54 μονάδες δείκτη το 2000 σε 71 το 2023. Το ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού που αντιμετωπίζει οικονομικές δυσκολίες λόγω των δαπανών υγείας χωρίς χρηματοδότηση μειώθηκε από 34% το 2000 σε 26% το 2022.
Κατά την εποχή των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης, η παγκόσμια πρόοδος προς την Καθολική Κάλυψη Υγείας έχει επιβραδυνθεί, πέφτοντας στο ένα τρίτο του ετήσιου ρυθμού της περιόδου 2000-2015, ενώ οι ετήσιες μειώσεις στις οικονομικές δυσκολίες ήταν 23% πιο αργές από ό,τι πριν από το 2015.
Αυτό σημαίνει ότι 4,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως εξακολουθούσαν να μην έχουν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας το 2023 και 2,1 δισεκατομμύρια αντιμετώπισαν οικονομικές δυσκολίες εξαιτίας της υγείας το 2022.
Στάσιμες οι ανεπτυγμένες χώρες
Παρότι όλες οι χώρες κατέγραψαν βελτίωση, οι χώρες υψηλού εισοδήματος παρέμειναν στατικές και το μεγαλύτερο όφελος αποκόμισαν οι χώρες χαμηλού εισοδήματος τόσο στην κάλυψη των πληθυσμών όσο και στις οικονομικές δυσκολίες.
Σημαντικό μερίδιο στη βελτίωση των δεικτών ήταν η πρόοδος από το 2000 στα λοιμώδη νοσήματα, ενώ το όφελος από τη διαχείριση των μη μεταδιδόμενων νόσων ήταν χαμηλότερο. Μάλιστα ο ειδικός δείκτης για τα μεταδιδόμενα (λοιμώδη) νοσήματα συνέβαλε κατά 52% στην αλλαγή του παγκόσμιου δείκτη κάλυψης υπηρεσιών μεταξύ 2000 και 2023.
Αντίθετα, η επιβράδυνση της προόδου αποδίδεται στη στασιμότητα της δυναμικότητας και πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, ο δείκτης κάλυψης υπηρεσιών υγείας και οι επιμέρους δείκτες του παρουσίασαν μείωση των ανισοτήτων από χώρα σε χώρα, με τάσεις σύγκλισης προς υψηλότερα επίπεδα.
Όμως οι ανισότητες εντός των χωρών στην πρόσβαση στην περίθαλψη και οι ανεκπλήρωτες ανάγκες εξακολουθούν να υφίστανται.
Περισσότερες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι γυναίκες που ζουν σε συνθήκες φτώχειας, σε αγροτικές περιοχές και οι λιγότερο μορφωμένες και το χάσμα μεταξύ των γυναικών στο πλουσιότερο έναντι του χαμηλότερου πέμπτου του πληθυσμού έχει μειωθεί ελάχιστα την τελευταία δεκαετία (περίπου 5 ποσοστιαίες μονάδες).
Ακόμη και εντός των χωρών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, η οποία έχει από τα υψηλότερα αποτελέσματα κάλυψης, τα άτομα με αναπηρία ή οι φτωχότεροι εξακολουθούν να αναφέρουν υψηλότερες ανεκπλήρωτες ανάγκες.
Καταστροφικές δαπάνες
Το ποσοστό των καταστροφικών δαπανών υγείας μειώθηκε σε 20% το 2022 από 29% το 2000, οδηγώντας σε εξαθλίωση 1,6 δισεκατομμύρια ανθρώπους.
«Σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, οι περισσότεροι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες στην περίθαλψή τους, υφίστανται απευθείας πληρωμές που τους οδηγούν στη φτωχοποίηση ή την εξαθλίωση», επισημαίνει η μελέτη.
Λιγότεροι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες φτώχειας, αλλά ένα υψηλότερο ποσοστό των φτωχών εξαθλιώνεται περαιτέρω από τις απευθείας πληρωμές για κάλυψη της υγείας τους. Τα παγκόσμια ποσοστά φτώχειας μειώθηκαν από το 2000 από 43% σε 25%, μειώνοντας τον συνολικό αριθμό των ατόμων που κινδυνεύουν να εξαθλιωθούν περαιτέρω από τις απευθείας πληρωμές. Κατά την ίδια περίοδο, το ποσοστό όσων ζουν σε συνθήκες φτώχειας και υφίστανται απευθείας πληρωμές για την υγεία έχει αυξηθεί από 64% σε 76%.
Τα ποσοστά αυτά δηλώνουν ότι η μείωση των καταστροφικών απ΄ ευθείας πληρωμών υγείας οφείλεται στη μείωση της παγκόσμιας φτώχειας και όχι στην ικανότητα των συστημάτων υγείας να παρέχουν καλύτερη οικονομική προστασία στους φτωχούς.
Στη μεσαία τάξη οι καταστροφικές ιδιωτικές πληρωμές
Οι οικονομικές δυσκολίες στον τομέα της υγείας επηρεάζουν επίσης ένα μικρότερο αλλά αυξανόμενο ποσοστό ασθενών παγκοσμίως, αυτών που δεν είναι φτωχοί. Αυτή η κατηγορία ασθενών επιβαρύνονται πολλαπλάσια από άμεσες απ’ ευθείας ιδιωτικές πληρωμές, οι οποίες ξεπερνούν 40% του προϋπολογισμού του νοικοκυριού για βασικές ανάγκες, οδηγώντας σε σημαντική μείωση του βιοτικού επιπέδου.
Το ποσοστό του πληθυσμού με μεγάλες, αλλά μη καταστροφικές απ΄ ευθείας πληρωμές για περίθαλψη αυξήθηκε από 5% το 2000, δηλαδή σχεδόν 290 εκατομμύρια ανθρώπους, σε 6% το 2022, δηλαδή σχεδόν 450 εκατομμύρια ανθρώπους.
Αυτή η τάση επικεντρώνεται στις χώρες μεσαίου εισοδήματος, όπου η επέκταση της κάλυψης των υπηρεσιών στηρίζεται στην επιβάρυνση των ασθενών με απ΄ ευθείας ίδιες πληρωμές.
Επιπλέον, οι αγροτικοί πληθυσμοί επιβαρύνονται κατά 13,7% περισσότερο από ό,τι οι αστικοί πληθυσμοί. Τα άτομα που ζουν σε πολυγενεακά νοικοκυριά αντιμετωπίζουν υψηλότερα ποσοστά καταστροφικών απ΄ευθείας πληρωμών για περίθαλψη, ενώ οι ενήλικες άνω των 60 ετών αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα ποσοστά υπέρογκων δαπανών υγείας.
Φάρμακα από την τσέπη των ασθενών
Οι δαπάνες για φάρμακα αντιπροσωπεύουν πάνω από τις μισές απ΄ ευθείας πληρωμές για δαπάνες υγείας στις περισσότερες χώρες. Σε όλες τις χώρες, το σύνηθες ποσοστό ίδιας συμμετοχής (απευθείας πληρωμής) για φάρμακα είναι 56%. Το μερίδιο είναι ακόμη υψηλότερο, περίπου 60% – για το φτωχότερο 20% του πληθυσμού.
Προτάσεις
Η μελέτη προτείνει σειρά μέτρων για την αντιμετώπιση της επιβάρυνσης των πληθυσμών, αλλά και την επιτάχυνση για καθολική κάλυψη υγείας (βασικό επίπεδο περίθαλψης) διεθνώς, συνιστώντας τα εξής:
- Διασφάλιση της δωρεάν βασικής περίθαλψης στις μονάδες υγείας για τους φτωχούς, ώστε λιγότεροι φτωχοί να επιβαρύνονται με δαπάνες υγείας.
- Ενίσχυση της δημόσιας χρηματοδότησης με υποχρεωτική προπληρωμένη κάλυψη, για ταχύτερη μείωση της οικονομικής επιβάρυνσης του πληθυσμού και των υπέρογκων απ΄ ευθείας πληρωμών.
- Αντιμετώπιση των υψηλών ιδίων δαπανών για φάρμακα, οι οποίες απορροφούν κατά μέσο όρο το 56% των ιδιωτικών δαπανών υγείας στις περισσότερες χώρες.
- Ταχύτερη επέκταση των βασικών υπηρεσιών για κάλυψη των μη μεταδοτικών ασθενειών (χρονίων παθήσεων), οι οποίες αυξάνονται επιβαρύνοντας τους πάσχοντες, καθώς δεν καλύπτονται επαρκώς από τα συστήματα υγείας με αποτέλεσμα ο ειδικός δείκτης των Μη Μεταδοτικών Νοσημάτων (ΜΜΝ) να έχει τη χαμηλότερη βαθμολογία.
- Ενίσχυση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, που περιλαμβάνει πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, για τη μείωση των εμποδίων πρόσβασης ή διακόπτουν τη συνεχόμενη παροχή υπηρεσιών υγείας.
