Το 2025 χαρακτηρίστηκε από σημαντική αύξηση του αριθμού των πυρκαγιών. Αυτό είναι το πρώτο βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από την ανασκόπηση της αντιπυρικής περιόδου του 2025, μία συνεργατική προσπάθεια δύο ανεξάρτητων φορέων, της πυρομετεωρολογικής ομάδας FLAME, τμήμα της μονάδας ΜΕΤΕΟ του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και του WWF Ελλάς. Στόχος της ανασκόπησης είναι η εδραίωση συστηματικών διαδικασιών για την αποκόμιση διδαγμάτων έπειτα από κάθε αντιπυρική περίοδο στην Ελλάδα.
Σε σύγκριση με την περίοδο 2006 – 2024 (19 έτη), η αντιπυρική περίοδος του 2025 κατατάσσεται ως η πέμπτη χειρότερη σε ό,τι αφορά τις καμένες εκτάσεις και τον αριθμό των πυρκαγιών.
Με βάση τα δεδομένα του European Forest Fire Information System (EFFIS), oι καμένες εκτάσεις εκτιμώνται σε περισσότερα από 475.000 στρέμματα, ενώ εάν συνυπολογιστούν μικρά περιστατικά που δεν περιλαμβάνονται στο σύνολο δεδομένων του EFFIS, προσεγγίζουν ή και ξεπερνούν τα 500.000 στρέμματα. Σημειώνεται πως τα συνολικά περιστατικά ενάρξεων πυρκαγιών έφτασαν την αντιπυρική περίοδο του 2025, τα 9.143 . Μεγάλο ποσοστό εξ’ αυτών αφορούσαν εκτάσεις κάτω των 50 στρεμμάτων.
Η συνολική έκταση των περιοχών με δασική βλάστηση που κάηκε από τις μεγαλύτερες πυρκαγιές, ξεπέρασε τα 290.000 στρέμματα.
Και παρότι οι καμένες εκτάσεις της αντιπυρικής περιόδου του 2025 (478.280 στρέμματα) εμφανίζονται πολύ κοντά στον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2006 – 2024 (497.380 στρέμματα), ο αριθμός των χαρτογραφημένων από το EFFIS πυρκαγιών (75) της αντιπυρικής περιόδου του 2025, εμφανίζεται αυξημένος κατά περίπου 39% σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μέσο όρο της περιόδου 2006 – 2024.
Το έτερο βασικό συμπέρασμα της έκθεσης είναι πως υπάρχει δυσκολία στη διαχείριση μεγάλων και παράλληλων περιστατικών. Είναι χαρακτηριστικό πως 18 πυρκαγιές ευθύνονται για το 87 % των καμένων εκτάσεων του 2025.
Συν και πλην στον σχεδιασμό της Πυροσβεστικής
«Βλέπουμε βελτίωση στην καταστολή αλλά και στην ίδια τη διαδικασία της πυρόσβεσης» λέει στο in o Νίκος Γεωργιάδης, υπεύθυνος χερσαίου προγράμματος WWF Ελλάς.
Ο ίδιος αναφέρει μερικά από όσα βελτίωσε φέτος η Πυροσβεστική: τον τρόπο διερεύνησης των αιτίων των πυρκαγιών από τη Διεύθυνση Αντιμετώπισης Εγκλημάτων Εμπρησμού και την τεκμηρίωση σημαντικών περιστατικών. Πέτυχε επίσης υψηλότερη αναλογία συλλήψεων ως προς περιστατικά της τελευταίας δεκαετίας και σημείωσε σημαντική πρόοδο στη χρήση δορυφορικών δεδομένων για την καταγραφή των θερμών σημείων των πυρκαγιών σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, καταγράφηκε συστηματική και αποδοτική δράση των επίγειων δυνάμεων κατά τη διάρκεια της νύχτας. Σε ημέρες με πολλαπλά περιστατικά, όπως η 12η Αυγούστου, ο μηχανισμός δεν κατέρρευσε, αν και λειτούργησε στα όριά του.
«Τα παραπάνω έπαιξαν τον ρόλο τους σε πολλές περιπτώσεις, βοηθώντας να μην επεκταθούν περιστατικά πυρκαγιών» σημειώνει ο κ. Γεωργιάδης, προσθέτοντας πως: «Δυστυχώς, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο και για το κομμάτι της πρόληψης, όσον αφορά την ανθρώπινη συμπεριφορά και τη διαχείριση της καύσιμης ύλης. Πάσχουμε επίσης στην ενημέρωση των πολιτών».
Κατά τον κ. Γεωργιάδη, είναι σημαντικό λάθος ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιιτκής Προστασίας να κάνει λόγο μόνο για 26.000 καμένα στρέμματα δάσους κατά την αντιπυρική περίοδο του 2025. «Στις καμένες δασικές εκτάσεις υπολογίζουν μόνο τα δάση με ψηλά, ώριμα δέντρα. Βγάζουν εκτός δηλαδή όσα δάση είναι υπό αναγέννηση αλλά και τα δάση με χαμηλή θαμνώδη βλάστηση. Είναι ένα συχνό λάθος που γίνεται κάθε χρόνο στις ανακοινώσεις του αρμόδιου Υπουργείου».
Οι 4 μεγαλύτερες πυρκαγιές του 2025
Η μεγαλύτερη σε έκταση πυρκαγιά της φετινής αντιπυρικής περιόδου συνέβη στα μέσα Αυγούστου στη Βορειοδυτική Χίο και έκαψε 66.560 στρέμματα. Μαζί και με την πυρκαγιά που είχε προηγηθεί τον Ιούνιο (και η οποία είχε κάψει 47.897 στρέμματα) στη Χίο κάηκαν 114.457 στρέμματα, τα οποία ισοδυναμούν με το 13,6 % της συνολικής έκτασης του νησιού. Επιπροσθέτως, οι πυρκαγιές της Χίου έπληξαν το 16,6% της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 «Βόρεια Χίος» (GR4130003).
Σημαντική πυρκαγιά ήταν και αυτή στον Φενεό Κορινθίας η οποία έκαψε 15.789 στρέμματα. Η συγκεκριμένη πυρκαγιά είχε δυστυχώς βαρύ αποτύπωμα μιας και το κυρίαρχο μερίδιο στις μονάδες βλάστησης που επηρεάστηκαν είναι η ελάτη, η οποία δεν διαθέτει φυσικούς μηχανισμούς αναγέννησης.
Η πυρκαγιά της Ζακύνθου οδήγησε σε απώλεια 24.720 στρεμμάτων. Επηρεάστηκαν μάλιστα 2.680 στρέμματα της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 «Δυτικές και Βορειοδυτικές Ακτές Ζακύνθου» (GR2210001).
Η περιοχή αυτή είναι από τις πιο σημαντικές παράκτιες ζώνες του Ιονίου, με ιδιαίτερη οικολογική και φυσιολατρική αξία- αποτελεί κρίσιμο ενδιαίτημα για την απειλούμενη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta, που χρησιμοποιεί τις παραλίες για την αναπαραγωγή της, ενώ φιλοξενεί επίσης σπάνια παράκτια φυτά και πουλιά-.
Η πυρκαγιά της Κερατέας στις 8 Αυγούστου 2025 έκαψε 15.790 στρέμματα. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό αυτής της πυρκαγιάς είναι ότι καθοδηγούμενη από ισχυρούς βόρειους ανέμους και την τοπογραφία ακολούθησε το «μοτίβο» άλλων πυρκαγιών που έχουν ξεσπάσει στην περιοχή στο πρόσφατο παρελθόν. Επιπροσθέτως, η πυρκαγιά της Ανατολικής Αττικής επηρέασε 6.360 στρέμματα της προστατευόμενης περιοχής Natura 2000 «Περιοχή Λεγραινών – Νησίδα Πατρόκλου» (GR3000014).
Η οικολογική επίπτωση των πολλαπλά καμένων εκτάσεων
Βασικό χαρακηριστικό της φετινής αντιπυρικής περιόδου είναι και οι εκτάσεις που κάηκαν για πολλοστή φορά. Σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών κάηκαν ξανά 131.150 στρέμματα. Το στοιχείο αυτό είναι πολύ κρίσιμο καθώς μειώνει σημαντικά τη δυνατότητα της φυσικής αναγέννησης πολλών εκ των οικοσυστημάτων αυτών που κάηκαν πολλαπλώς. Η πλειονότητα των πολλαπλά καμένων εκτάσεων εντοπίζεται στις πυρκαγιές της Χίου, των Κυθήρων, της Ζακύνθου και της Ανατολικής Αττικής. Σε όλες αυτές τις πυρκαγιές, η βλάστηση των δασικών εκτάσεων βρισκόταν υπό φυσική αναγέννηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι η μεγαλύτερη οικολογική επίπτωση των πολλαπλά καμένων εκτάσεων εντοπίζεται στην περιοχή της Ανατολικής Αττικής, όπου η βλάστηση έχει υποβαθμιστεί από τουλάχιστον 3 σημαντικές πυρκαγιές τα τελευταία 20 έτη.
Επίσης, από τα 452.410 στρέμματα των σημαντικών πυρκαγιών που σημειώθηκαν, περίπου τα 292.000 στρέμματα αφορούν εκτάσεις με δασική βλάστηση (65%). Ειδικότερα, τα θερμόβια δάση χαλεπίου πεύκης, τα δρυοδάση και τα σκληρόφυλλα είδη (θαμνώνες μακίας), τα οποία μαζί αθροίζουν πάνω από 205.000 στρέμματα, καταλαμβάνουν τις μεγαλύτερες καμένες μονάδες βλάστησης των μεγάλων πυρκαγιών της φετινής αντιπυρικής περιόδου.
Εντονη ξηρασία και υψηλές θερμοκρασίες πριν την αντιπυρική περίοδο
Η ανάλυση δορυφορικών δεδομένων για την περίοδο Σεπτέμβριος 2024 – Μάϊος 2025 υποδεικνύει σημαντική απουσία χιονοκάλυψης, κυρίως από το τέλος του Ιανουαρίου 2025 και έπειτα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι πέρα από μια πρόσκαιρη περίοδο στο πρώτο δεκαήμερο του Απριλίου (λιγότερες από 5 ημέρες), η χιονοκάλυψη ήδη από τα τέλη Ιανουαρίου ήταν σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Σημαντική συνεισφορά σε αυτή την πορεία της χιονοκάλυψης έπαιξαν οι πολύ υψηλότερες των φυσιολογικών για την εποχή θερμοκρασίες που επικράτησαν στη χώρα κυρίως τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του 2025, με αποτέλεσμα τη δημιουργία συνθηκών σχετικά έντονης ατμοσφαιρικής ξηρασίας στο σύνολο σχεδόν της χώρας.
Με απλά λόγια, ο όρος «ατμοσφαιρική ξηρασία» περιγράφει πόσο «διψασμένος» είναι ο αέρας. Οσο περισσότερο «διψασμένος» είναι, τόσο πιο πολύ «ρουφάει» υγρασία από τη βλάστηση και, επομένως, τόσο περισσότερο αυξάνει την ευφλεκτότητα των δασικών καυσίμων.
Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις της μέσης ημερήσιας έντασης ατμοσφαιρικής ξηρασίας εντοπίστηκαν κυρίως στο δυτικό και νότιο ηπειρωτικό κορμό της χώρας.
Θερμοκρασιακά, η αντιπυρική περίοδος του 2025 χαρακτηρίζεται ως θερμότερη του κανονικού στο σύνολο της χώρας, με τις απόλυτα μεγαλύτερες αποκλίσεις της μέσης ημερησίας θερμοκρασίας (1.5 βαθμοί Κελσίου) να καταγράφονται στις Περιφέρειες Ηπείρου και Δυτικής Ελλάδας. Συνδυαστικά, η επικράτηση γενικά θερμότερων και ατμοσφαιρικά ξηρότερων συνθηκών «μεταφράζεται» σε μία αντιπυρική περίοδο με τυπικά ευνοϊκές συνθήκες για την εκδήλωση και εξάπλωση δασικών πυρκαγιών.
Αυξημένη πυρομετεωρολογική επικινδυνότητα
Παρότι οι πυρομετεωρολογικές συνθήκες της αντιπυρικής περιόδου κρίθηκαν ως τυπικές (κανονικές) για τη χώρα μας, σύμφωνα με την ανασκόπηση, σημειώθηκαν διαστήματα με σημαντικά περισσότερο δυσμενείς πυρομετεωρολογικές συνθήκες.
Οι μεγαλύτερες αποκλίσεις (> 200%) εντοπίζονται στις Περιφέρειες Ηπείρου, Δυτικής Ελλάδας, Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και Ιονίων Νήσων. Σε αυτές τις Περιφέρειες, με απλά λόγια, οι ημέρες με ασυνήθιστα υψηλή πυρομετεωρολογική επικινδυνότητα ήταν υπερδιπλάσιες των αναμενόμενων (με βάση την περίοδο αναφοράς 1991 – 2020).
To ρεκόρ καμένων εκτάσεων στην Ηπειρο και το στρες των δασών στη Βόρεια Ελλάδα
Η αυξημένη πυρομετεωρολογική επικινδυνότητα στη βορειοδυτική χώρα είχε ως αποτέλεσμα σε επίπεδο Περιφερειών, η αντιπυρική περίοδος του 2025 να χαρακτηριστεί από ρεκόρ καμένων εκτάσεων στην Ηπειρο (68.860 στρέμματα).
«Το είδαμε στη μεγάλη πυρκαγιά της Φιλιππιάδας πόσο μεγάλο στρεσάρισμα δέχθηκε η βλάστηση εκεί» λέει ο κ. Γεωργιάδης.
Ο πυρομετεωρολόγος Θοδωρής Μ.Γιάνναρος από την ομάδα FLAME, συμπληρώνει με τη σειρα του: «Οι καμπάνες του κινδύνου χτυπούν για τη δυτική ηπειρωτική Ελλαδα και τη βόρεια χώρα. Σε Ηπειρο, Δυτική Μακεδονία, Κεντρική Μακεδονία, Ανατολική Μακεδόνια και Θράκη καταγράφεται πολύ πιο έντονη επιδείνωση των πυρομετεωρολογικών συνθηκών σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα».
»Είναι ζήτημα χρόνου, οι παραπάνω περιοχές που “έβλεπαν” παραδοσιακά πολύ λιγότερες πυρκαγιές σε σχέση με την υπόλοιπη χώρα να καταστούν το ίδιο ευάλωτες με τη νότια χώρα. Το παρατηρήσαμε και στην αντιπυρική περίοδο του 2024, με τις πυρκαγιές στα πολύ μεγάλα υψόμετρα στα δάση της Βόρειας Ελλάδας. Σε όλες αυτές τις περιοχές τα δάση δεν είναι συνηθισμένα στις πυρκαγιές. Τα γεγονότα δεν είναι τυχαία και σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή».
Το μεγάλο κόστος της καταστολής
Αναφορικά με τις οικονομικές επιπτώσεις των πυρκαγιών του 2025, μπορούν να γίνουν μόνο έμμεσες εκτιμήσεις καθώς δεν υπάρχει συστηματική, λεπτομερής και διαφανής καταγραφή του κόστους των αντιπυρικών περιόδων στη χώρα μας.
Σύμφωνα με έκθεση του WWF Ελλάς, για την περίοδο 2016 – 2020, προϋπολογίστηκαν ετησίως από διάφορους φορείς της χώρας μας, περίπου 160 εκ. ευρώ για την καταστολή και 38 εκ. ευρώ για την πρόληψη των πυρκαγιών. Τα ποσά αυτά έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία 3 έτη, κυρίως μέσα από προγράμματα όπως το ΑΙΓΙΣ και το Antinero, αλλά και λόγω της αύξησης του εναέριου στόλου και της ενίσχυσης τω νομάδων ΕΜΟΔΕ με νέα στελέχη.
Για την αντιπυρική περίοδο του 2025, εκτιμάται ότι περίπου 584 εκ. ευρώ δαπανήθηκαν για την καταστολή των πυρκαγιών, με το 1/3 εξ’ αυτών (περίπου 195 εκ. ευρώ) να αφορά σε μίσθωση εναερίων μέσων.
Για την πρόληψη των πυρκαγιών εκτιμάται ότι δαπανήθηκαν περίπου 309 εκ. ευρώ, με τα 2/3 εξ’ αυτών (περίπου 210 εκ. ευρώ) να αφορούν στο πρόγραμμα Antinero. Θα πρέπει να σημειωθεί πως η έλλειψη δημόσια διαθέσιμων σχετικών αναλυτικών δεδομένων καθιστά προσεγγιστικούς τους παραπάνω υπολογισμούς.
Κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις
Από τον Μάιο έως και τον Οκτώβριο του 2025, 1 άνθρωπος έχασε τη ζωή του (πολίτης στην πυρκαγιά της Κερατέας), ενώ σύμφωνα με ανακοινώσεις του ΕΚΑΒ, 25 επαγγελματίες πυροσβέστες και εθελοντές καθώς και 44 πολίτες υπέστησαν τραυματισμούς (αναπνευστικά, εξάντληση, μυοσκελετικοί τραυματισμοί).
Τέσσερα οχήματα του Πυροσβεστικού Σώματος και ένα του Συλλόγου Εθελοντών Πολιτικής Προστασίας Αγίου Στεφάνου καταστράφηκαν ολοσχερώς από πυρκαγιά.
Παράλληλα, εκτιμάται ότι καταστράφηκαν ή υπέστησαν ζημιές περισσότερες από 50 οικίες, 1 εκκλησία και άγνωστος αριθμός βιομηχανικών/βιοτεχνικών μονάδων και κρίσιμων υποδομών (π.χ. δίκτυα ενέργειας, ύδρευσης, μεταφοράς).
Υπολογίζεται ότι 20.000 άτομα στη χώρα μας έμειναν για μέρες δίχως νερό και ρεύμα, ενώ το εκτιμώμενο κόστος αποκατάστασης των δικτύων κοινής ωφέλειας ξεπερνά τα 165 εκ. ευρώ.
Υπολογίζεται ότι από την πυρκαγιά της Χίου (Ιούνιος) επηρεάστηκαν 30.000 μαστιχόδενδρα, ενώ στην πυρκαγιά της Ιεράπετρας καταστράφηκε άγνωστος αριθμός ελαιώνων, μελισσιών, αμπελώνων και αγροτοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων.
Οικολογικές επιπτώσεις
Οι πυρκαγιές του 2025 επηρέασαν 16 προστατευόμενες περιοχές, συνολικής μικτής έκτασης 116.770 στρεμμάτων, εκ των οποίων οι 8 αφορούν περιοχές του δικτύου Natura 2000 και οι υπόλοιπες 8 αφορούν Καταφύγια Αγριας Ζωής.
Τι πρέπει να γίνει
Ως προς το τι πρέπει να αλλάξει στην πρόληψη και την καταστολή των πυρκαγιών στη χώρα μας, στα συμπεράσματα της έκθεσης σημειώνεται ότι πρέπει να γίνουν τα εξής:
-Ενισχυμένη συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων φορέων με παράλληλη ενίσχυση της λογοδοσίας.
-Συντονισμένη προσπάθεια μείωσης του αριθμού ενάρξεων πυρκαγιών με βάση τα ανθρωπογενή αίτια (αμέλεια, πρόθεση) και τα κίνητρα τους σε τοπικό επίπεδο
-Συστηματική καταγραφή και δημόσια διάθεση δεδομένων για τα αίτια των πυρκαγιών.
-Ενίσχυση της απόκρισης και της καταστολής με υιοθέτηση τακτικών ανάλυσης της συμπεριφοράς των πυρκαγιών.
-Θεσμοθέτηση διαδικασιών αξιολόγησης κόστους-οφέλους των δράσεων πρόληψης, των επιχειρήσεων καταστολής και της συνολικής διαχείρισης των πόρων.
-Επαναπροσδιορισμός της έννοιας της αντιπυρικής περιόδου με βάση τις πυρομετεωρολογικές συνθήκες και την κατάσταση της βλάστησης για τη βελτίωση της ετοιμότητας.
