Ρεπορτάζ: Αντώνης Ζήβας
Σοβαρό πολιτικό ζήτημα αντιμετωπίζει ο καγκελάριος της Γερμανίας, καθώς η πολιτική του αξιοπιστία και το κύρος του, έχουν τρωθεί ανεπανόρθωτα από τις αλλεπάλληλες πολιτικές ήττες που έχει υποστεί τόσο στο εσωτερικό όσο και στη διεθνή πολιτική σκηνή.
Την ίδια ώρα, διογκώνεται η αντίδραση της γερμανικής κοινωνίας, ενώ ενισχύεται και η πίεση προς τους Χριστιανοδημοκράτες από το σύνολο σχεδόν του πολιτικού φάσματος, με αποτέλεσμα να καταγράφεται ραγδαία άνοδος στα ποσοστά της άκρας δεξιάς.
Ο Γερμανός καγκελάριος Φρίντριχ Μερτς επιχείρησε μέχρι την τελευταία στιγμή να συγκροτήσει πλειοψηφία εντός της ΕΕ υπέρ της αξιοποίησης 210 δισ. ευρώ παγωμένων ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων για τη στήριξη της Ουκρανίας. Όταν όμως έφτασε η ώρα των αποφάσεων, έγινε σαφές ότι του έλειπε ένας καθοριστικός σύμμαχος: ο πρόεδρος της Γαλλίας, Εμανουέλ Μακρόν.
Στο διάστημα πριν από τη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης στις Βρυξέλλες, ο Μακρόν δεν είχε εκφράσει δημόσια αντίθεση στη γερμανική πρόταση.
Ωστόσο, σύμφωνα με τους Financial Times, στο παρασκήνιο η γαλλική προεδρία διατύπωνε σοβαρές επιφυλάξεις για τη νομική της βάση, ενώ προειδοποιούσε ότι μια χώρα με ήδη υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Γαλλία, θα δυσκολευόταν να αναλάβει εθνικές εγγυήσεις σε περίπτωση που τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία έπρεπε να επιστραφούν στη Μόσχα σε σύντομο χρονικό διάστημα.
Καθώς και άλλες χώρες, μεταξύ αυτών η Ιταλία συντάχθηκαν με το Βέλγιο, όπου βρίσκονται τα περισσότερα από τα ρωσικά κεφάλαια και το οποίο είχε εξαρχής αντιταχθεί στο σχέδιο, ο Μακρόν επέλεξε τελικά να ευθυγραμμιστεί μαζί τους, οδηγώντας ουσιαστικά στην εγκατάλειψη της πρότασης Μερτς.
«Προδοσία»
«Ο Μακρόν πρόδωσε τον Μερτς και γνωρίζει ότι αυτό θα έχει κόστος», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ με άμεση γνώση των συνομιλιών. «Όμως είναι τόσο πολιτικά αδύναμος, που δεν είχε άλλη επιλογή από το να καλυφθεί πίσω από την Τζόρτζια Μελόνι».
Η σύγκρουση αυτή αποτυπώνει μια νέα ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των δύο μεγαλύτερων κρατών της ΕΕ: μια πιο ενεργητική και φιλόδοξη Γερμανία απέναντι σε μια Γαλλία που εμφανίζεται επιφυλακτική και περιορισμένη. Από τότε που ο Μερτς ανέλαβε την καγκελαρία τον Μάιο, το Βερολίνο έχει κινηθεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, ανοίγοντας τον δρόμο για επενδύσεις έως και 1 τρισ. ευρώ σε άμυνα και υποδομές την επόμενη δεκαετία. Αντίθετα, το Παρίσι παραμένει εγκλωβισμένο στο βάρος του δημόσιου χρέους και στην πολιτική αστάθεια που χαρακτηρίζει το δεύτερο μισό της τελευταίας θητείας Μακρόν.
Η ανισορροπία αυτή διέψευσε τις προσδοκίες για μια ουσιαστική αναβίωση του γαλλογερμανικού άξονα, ο οποίος στο παρελθόν είχε καθορίσει κρίσιμες ευρωπαϊκές αποφάσεις.
«Στις Βρυξέλλες υπάρχει η αίσθηση ότι το Βερολίνο είναι πλέον ο βασικός παίκτης και ότι η γαλλική επιρροή απουσιάζει», σχολίασε η Τζορτζίνα Ράιτ, ειδική σε θέματα ευρωπαϊκής πολιτικής στο Institut Montaigne.
Ο Μερτς επιχειρεί να αφήσει πίσω του την περίοδο αναποφασιστικότητας της διακυβέρνησης Όλαφ Σολτς, όταν οι εσωτερικές τριβές του κυβερνητικού συνασπισμού οδηγούσαν συχνά σε γερμανικές υπαναχωρήσεις στις Βρυξέλλες — το λεγόμενο φαινόμενο της «γερμανικής ψήφου». Μετά τη νίκη των Χριστιανοδημοκρατών τον Φεβρουάριο, η αποκατάσταση των σχέσεων με τη Γαλλία τέθηκε ψηλά στην ατζέντα.
Στο πλαίσιο αυτό εντάχθηκαν η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας απέναντι σε μια απρόβλεπτη αμερικανική ηγεσία, η εγκατάλειψη της παραδοσιακής γερμανικής αντίθεσης στην πυρηνική ενέργεια και η προώθηση της απορρύθμισης στην ΕΕ. Ωστόσο, ο Γερμανός καγκελάριος βρέθηκε απέναντι σε έναν Μακρόν σε καθεστώς «lame duck», με περιορισμένη δυνατότητα να αναλάβει δεσμεύσεις με δημοσιονομικό κόστος.
Πλήρης αντιστροφή ρόλων
«Πρόκειται για μια καθαρή αντιστροφή ρόλων», τόνισε ο Μουτζτάμπα Ραχμάν, επικεφαλής Ευρώπης της Eurasia Group. «Για χρόνια, το Ελιζέ θεωρούσε ότι η αδυναμία της Γερμανίας εμπόδιζε την Ευρώπη να κινηθεί. Τώρα υπάρχει ένας καγκελάριος που αντιλαμβάνεται τη γεωπολιτική και θέλει να αναλάβει πρωτοβουλίες — αλλά είναι το Παρίσι που αδυνατεί να ανταποκριθεί».
Ένταση προκλήθηκε και γύρω από τη συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ΕΕ–Μερκοσούρ, έπειτα από περισσότερα από 25 χρόνια διαπραγματεύσεων. Ο Μερτς πιέζει εδώ και μήνες για την ολοκλήρωσή της έως τα τέλη Δεκεμβρίου, προειδοποιώντας ακόμη και με ψηφοφορία που θα άφηνε τη Γαλλία σε μειοψηφία.
Ωστόσο, ο Μακρόν βρήκε και πάλι απροσδόκητο σύμμαχο στην Ιταλίδα πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, η οποία εξασφάλισε αναβολή λίγων εβδομάδων, στερώντας από τον Μερτς μια ακόμη νίκη.
«Υπάρχει κοινή παραδοχή ότι η σχέση πρέπει να γίνει πιο αποτελεσματική, αφού επί Σολτς δεν λειτουργούσε», ανέφερε η Ντανιέλα Σβάρτσερ από το Bertelsmann Stiftung. «Όμως η Γαλλία βρίσκεται υπό πολύ μεγαλύτερη πίεση, γεγονός που επαναφέρει βαθιές διαφορές — και το εμπόριο είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα».
Δάνειο 90 δισ. ευρώ στην Ουκρανία
Παρά τις διαφωνίες, η σύνοδος παρήγαγε και αποτέλεσμα: συμφωνία της ΕΕ για τη χορήγηση δανείου 90 δισ. ευρώ στην Ουκρανία, με εγγύηση τον κοινοτικό προϋπολογισμό.
Αξιωματούχος του Ελιζέ υποστήριξε ότι ο Μακρόν διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο: «Στόχος μας ήταν να εξασφαλίσουμε οικονομική προβλεψιμότητα για την Ουκρανία τα επόμενα δύο χρόνια. Εργαστήκαμε για λύση που να το εγγυάται».
Η Μελόνι δεσμεύτηκε επίσης να στηρίξει τη συμφωνία Μερκοσούρ τον επόμενο μήνα, ανοίγοντας τον δρόμο για την υπογραφή της, ακόμη και χωρίς τη συγκατάθεση της Γαλλίας. «Η Γαλλία μπορεί να κέρδισε λίγες εβδομάδες, αλλά έχασε τη μάχη», σχολίασε ο Τζόζεφ ντε Βεκ. «Σε όλα τα κρίσιμα ζητήματα, αυτός που κινεί τα νήματα είναι ο Μερτς».
Νέα ένταση αναμένεται και γύρω από τη γαλλογερμανική αμυντική συνεργασία ύψους 100 δισ. ευρώ, καθώς η Dassault και η Airbus αδυνατούν να συμφωνήσουν στην κατανομή του έργου. Το Βερολίνο εξετάζει εναλλακτικές συμπράξεις, εκφράζοντας δυσφορία για τη στάση του Παρισιού.
Παρά τις διαφωνίες, οι δύο χώρες παραμένουν ευθυγραμμισμένες απέναντι σε υψηλότερους αμερικανικούς δασμούς και στις απειλές του Ντόναλντ Τραμπ για απόσυρση στρατευμάτων από την Ευρώπη. Συμμερίζονται επίσης την ανάγκη ενίσχυσης της ευρωπαϊκής παρουσίας στις ειρηνευτικές συνομιλίες για την Ουκρανία μέσω μιας «συμμαχίας των προθύμων».
Αυξανόμενη δυσπιστία στο Βερολίνο
Ο Μερτς έχει υιοθετήσει θέσεις που παραδοσιακά προωθούσε το Παρίσι, όπως η ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία και το «αγοράστε ευρωπαϊκά» στην άμυνα. Πρόσφατα, η Γερμανία στήριξε και μέτρα προστασίας έναντι εισαγωγών κινεζικού χάλυβα.
«Η ΕΕ δεν ήταν ποτέ τόσο “γαλλική” στις πολιτικές της, αλλά η ίδια η Γαλλία δείχνει περιορισμένη», σχολίασε η Ράιτ. «Στις Βρυξέλλες επιστρέφει η εντύπωση ότι το Παρίσι προτάσσει το εθνικό συμφέρον».
Στο εσωτερικό της Γερμανίας, η υπομονή απέναντι στον Μερτς δοκιμάζεται μετά τις διπλωματικές αποτυχίες. Ο ίδιος πάντως εμφανίστηκε ικανοποιημένος, υποστηρίζοντας ότι το ευρωπαϊκό δάνειο είναι καλύτερη λύση από τη δική του πρόταση και ότι τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την αποπληρωμή του.
Η ακροδεξιά AfD αντέδρασε, με την Άλις Βάιντελ να καταγγέλλει ότι «ο Γερμανός φορολογούμενος θα πληρώσει ξανά».
«Δεν είναι ευχάριστο να επιστρέφεις χωρίς το Μερκοσούρ και χωρίς το σχέδιο για τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία», σχολίασε ο Γκούντραμ Βολφ. «Το ερώτημα είναι αν ο Μακρόν θεωρεί σοφό να επιβάλλει δύο μεγάλες πολιτικές ήττες στον Μερτς».
Με πληροφορίες από: Financial Times
