Μια υπόθεση θρίλερ αποκαλύφθηκε έπειτα από έρευνα 14 δημοσίων ραδιοτηλεοπτικών φορέων, μεταξύ των οποίων το BBC, η οποία εγείρει σοβαρούς προβληματισμούς, για την έλλειψη διεθνών κανόνων ασφαλείας στη διαχείριση σπέρματος των δωρητών και στα όρια χρήσης ενός δότη.
Όπως αποκαλύφθηκε δότης σπέρματος που δεν έχει ακόμη εντοπιστεί, με επικίνδυνη γενετική μετάλλαξη που αυξάνει έως και 90% τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου, έχει αποκτήσει τουλάχιστον 197 παιδιά σε 14 Ευρωπαϊκές χώρες. Μερικά παιδιά έχουν ήδη χάσει τη ζωή τους, ενώ πολλά από αυτά βρίσκονται αντιμέτωπα με τον δια βίου αυξημένο κίνδυνο, πολλαπλών μορφών καρκίνου.
Όπως θα δείτε και στον παρακάτω χάρτη, αν και ο δότης ζούσε στη Δανία, το σπέρμα του δόθηκε σε πολλές γυναίκες από διαφορετικές χώρες μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, κάτι που έχει προκαλέσει ιδιαίτερη ανησυχία. Το μολυσμένο σπέρμα του πουλήθηκε σε κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης στην Ισλανδία, την Ιρλανδία, τη Γερμανία, την Ισπανία, τη Γεωργία και στη χώρα μας, όπως προαναφέρθηκε.
Ο χάρτης που αποτυπώνει τις χώρες όπου σε κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης πουλήθηκε το μολυσμένο σπέρμα του δότη
Ο δότης, οι μεταλλάξεις και οι συνέπειες
Ο δότης, που ξεκίνησε να δίνει σπέρμα το 2005 ως φοιτητής, πέρασε όλους τους προβλεπόμενους ελέγχους. Κανείς όμως δεν γνώριζε ότι έως και 20% των σπερματοζωαρίων του έφεραν μεταλλαγμένο το γονίδιο TP53, το κεντρικό γονίδιο-φρουρό, που εμποδίζει την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων.
Όταν το μεταλλαγμένο σπέρμα οδηγούσε στη σύλληψη, το παιδί κληρονομούσε τη μετάλλαξη σε όλα τα κύτταρα του σώματός του, αναπτύσσοντας το σύνδρομο Li-Fraumeni, μία σπάνια αλλά εξαιρετικά επικίνδυνη γενετική κατάσταση. Γιατροί που παρακολουθούν τις οικογένειες δηλώνουν ότι αρκετά παιδιά έχουν ήδη παρουσιάσει περισσότερους από έναν καρκίνους ενώ κάποια άλλα πέθαναν σε μικρή ηλικία.
Στη Δανία για παράδειγμα, οι κλινικές είχαν την δυνατότητα να διανέμουν το σπέρμα του δότη σε πολλές οικογένειες, παρά το γεγονός ότι στη χώρα τους υπάρχουν αυστηροί περιορισμοί που επιτρέπουν μόνο σε έξι οικογένειες να χρησιμοποιούν το ίδιο σπέρμα από έναν δότη. Στην περίπτωση του συγκεκριμένου δότη, όμως, 38 γυναίκες και 53 παιδιά προήλθαν από τη χρήση του σπέρματος του, κάτι που παραβιάζει κατάφωρα τις διεθνείς κατευθυντήριες γραμμές.
Οι οικογένειες που ενημερώθηκαν – και το σοκ της διάγνωσης
Η Céline (ψευδώνυμο) μια μητέρα από τη Γαλλία, πληροφορήθηκε πριν από λίγους μήνες, ότι η κόρη της έχει κληρονομήσει τη μετάλλαξη. «Μου έδωσαν σπέρμα που δεν ήταν ασφαλές. Τώρα ζούμε με έναν κίνδυνο που δεν φεύγει ποτέ», δηλώνει.
Ετήσιες μαγνητικές τομογραφίες, εξετάσεις όλου του σώματος και προληπτικές επεμβάσεις γίνονται μέρος της ζωής αυτών των οικογενειών.
Οι συνηθέστεροι τύπου καρκίνου από τους οποίους μολύνθηκαν ήδη δεκάδες παιδιά
Παραβίαση των κανόνων και των ορίων σε αρκετές χώρες
Το σπέρμα του δότη χρησιμοποιήθηκε από 67 κλινικές γονιμότητας σε όλη την Ευρώπη. Σε ορισμένες χώρες, τα εθνικά όρια χρήσης δότη, καταπατήθηκαν δραματικά. Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Σπέρματος, παραδέχεται παραβίαση των ορίων και βρίσκεται σε διάλογο με τις αρμόδιες Αρχές.
Αν και δεν υπήρξε εμπορική διάθεση του σπέρματος στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι γυναίκες που ταξίδευαν στη Δανία και άλλες χώρες για θεραπεία γονιμότητας δεν είχαν την παραμικρή γνώση για την επικινδυνότητα του σπέρματος που χρησιμοποιούσαν. Ο Πίτερ Τόμσον, διευθύνων σύμβουλος της HFEA, ανέφερε ότι ένας «πολύ μικρός αριθμός» γυναικών έχει ενημερωθεί για τη χρήση του συγκεκριμένου σπέρματος και ότι η Αρχή παρακολουθεί την κατάσταση.
Η εκτεταμένη έρευνα αποκάλυψε την φρικτή αλήθεια για δεκάδες παιδιά
Η περίπτωση αυτή αναδεικνύει τα σοβαρά κενά στο διεθνές ρυθμιστικό πλαίσιο για τη διαχείριση του σπέρματος δωρητών και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το σύστημα προκειμένου να εξασφαλίσει την ασφάλεια των παιδιών που προκύπτουν από αυτές τις θεραπείες. Ο καθηγητής Allan Pacey, ειδικός στην αναπαραγωγική ιατρική, σημείωσε ότι οι αυστηρότεροι έλεγχοι για τους δότες ενδέχεται να οδηγήσουν σε έλλειψη δωρητών, κάτι που καθιστά δύσκολο να βρεθούν επαρκείς ποσότητες σπέρματος για τις ανάγκες των κλινικών.
«Δεν μπορείς να κάνεις έλεγχο για τα πάντα» – το αδιέξοδο του συστήματος
Το μισό σπέρμα που χρησιμοποιείται στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι εισαγόμενο. Ο καθηγητής Allan Pacey προειδοποιεί ότι τα κενά στους διεθνείς κανόνες, καθιστούν σχεδόν αδύνατο τον έλεγχο της υπερβολικής χρήσης ενός δότη:
«Είναι μια φρικτή υπόθεση. Αλλά δεν μπορείς να ελέγξεις τα πάντα. Αν αυστηροποιήσουμε κι άλλο τους ελέγχους, δεν θα έχουμε καθόλου δότες».
