Ρεπορτάζ – Επιμέλεια: Αντώνης Ζήβας
Ουκρανοί αξιωματούχοι και Ευρωπαίοι διπλωμάτες πέρασαν το Σαββατοκύριακο προσπαθώντας να αναμορφώσουν το ειρηνευτικό σχέδιο του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ σχετικά με τον πόλεμο στην Ουκρανία — ένα σχέδιο που, όπως παραδέχονται όλοι, φέρει έντονη τη σφραγίδα της Μόσχας και γέρνει επικίνδυνα προς τις ρωσικές απαιτήσεις.
Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ωστόσο, παρατηρούσε ψύχραιμα τις εξελίξεις από το Κρεμλίνο.
Για τον Ρώσο πρόεδρο, κάθε έκβαση μοιάζει ευνοϊκή: είτε μια συμφωνία που θα επισημοποιεί μια Ουκρανία σε καθεστώς εξάρτησης, είτε η κατάρρευση της διαδικασίας, που θα μπορούσε να ωθήσει τον Τραμπ να τερματίσει την αμερικανική στήριξη προς το Κίεβο και να οξύνει τις εντάσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Ευρωπαίων συμμάχων, όπως επισημαίνουν οι New York Times.
Αμερικανοί και Ουκρανοί διαπραγματευτές μίλησαν για «πρόοδο» και κατέληξαν σε κάποιες κοινές διορθώσεις στο προσχέδιο. Μέχρι αργά τη Δευτέρα 24/11,, οι αποστολές είχαν ήδη επιστρέψει στις πρωτεύουσές τους.
Το αν ο Πούτιν σκοπεύει να δεχθεί αυτές τις αλλαγές παραμένει άγνωστο.
Την Παρασκευή 21/11, στη διάρκεια τηλεδιάσκεψης με αξιωματούχους ασφαλείας, ο Ρώσος ηγέτης ανέφερε ότι τα 28 σημεία του σχεδίου μπορούν να αποτελέσουν τη βάση μιας συμφωνίας, μόνο όμως εφόσον προηγηθεί «σοβαρή και περιεκτική συζήτηση». Διαφορετικά, τόνισε, η Ρωσία θα συνεχίσει να επιβάλλει την ατζέντα της στο μέτωπο.
Προειδοποίησε μάλιστα ότι περισσότερες ουκρανικές πόλεις θα πέσουν στα χέρια των ρωσικών δυνάμεων: «ίσως όχι τόσο γρήγορα όσο επιθυμούμε, αλλά αναπόφευκτα».
Σύμφωνα με τον ίδιο, η συνέχιση της «ένοπλης αντιπαράθεσης» εξακολουθεί να εξυπηρετεί στρατηγικά τη Μόσχα.
Το μήνυμά του ήταν ξεκάθαρο: το σύστημά του μπορεί να αντέξει περισσότερο από τους αντιπάλους του.
«Η Δύση βρίσκεται σε έναν αγώνα αντοχής με τον Πούτιν – ποιος θα λυγίσει τελευταίος;» εξηγεί ο Αλεξάντερ Γκαμπούεφ από το Carnegie Russia Eurasia Center. Όπως λέει, ο Πούτιν «μπορεί να σταθεί σαν ατσάλι», την ώρα που η Ουκρανία, αν και εξαιρετικά ανθεκτική, στερείται προσωπικού, όπλων, χρηματοδότησης και σταθερής δυτικής ενότητας.
Παρά τα προβλήματα της ρωσικής οικονομίας, ιδίως μετά την πτώση των εσόδων από το πετρέλαιο και τις νέες κυρώσεις της κυβέρνησης Τραμπ, ο Ρώσος πρόεδρος φαίνεται να πιστεύει ότι ο χρόνος λειτουργεί υπέρ του.
Οι φορολογικές επιβαρύνσεις αυξάνονται για να συντηρηθεί ο πόλεμος, ενώ ο στρατιωτικός προϋπολογισμός για τη νέα χρονιά μειώνεται. Οι ρωσικές επιχειρήσεις προελαύνουν, αν και με αργό και αιματηρό ρυθμό.
Αντίθετα, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι βρίσκεται περικυκλωμένος από πιέσεις: το μέτωπο δυσχεραίνει, η κυβέρνησή του τραντάζεται από σκάνδαλο διαφθοράς, τα διαθέσιμα χρήματα εξανεμίζονται και η ευρωπαϊκή συζήτηση για τη χρήση των παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων παραμένει σε εκκρεμότητα.
Παράλληλα, ο Τραμπ τον πιέζει να δώσει απάντηση στο ειρηνευτικό σχέδιο έως την Πέμπτη, ενώ το περασμένο Σαββατοκύριακο τον κατηγόρησε δημοσίως ότι δείχνει «ΜΗΔΕΝΙΚΗ ΕΥΓΝΩΜΟΣΥΝΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ ΜΑΣ».
Το επίμαχο πακέτο των 28 σημείων, που ουσιαστικά ανέδειξε την αδιαλλαξία του Κρεμλίνου, επιχειρεί τώρα να τροποποιηθεί από Κίεβο και Ευρώπη.
Ο εξ απορρήτων σύμβουλος του Πούτιν, Γιούρι Ουσάκοφ, δήλωσε τη Δευτέρα ότι ένα σημαντικό μέρος του σχεδίου είναι «αποδεκτό», αλλά ότι απαιτεί περαιτέρω λεπτομερή διάλογο. Αντίθετα, χαρακτήρισε τις ευρωπαϊκές εναλλακτικές προτάσεις «μη εποικοδομητικές».
Οι περισσότερες πρόνοιες του αμερικανικού σχεδίου ταυτίζονται με μακροχρόνιες απαιτήσεις του Πούτιν –κυρίως τη νομικά δεσμευτική απαγόρευση ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, δεν είναι σαφές αν ο ίδιος θα δεχόταν ακόμη και αυτή την εκδοχή.
Κάποια σημεία, όπως το όριο των 600.000 Ουκρανών στρατιωτών, αποτελούν χαλάρωση σε σχέση με τις ρωσικές απαιτήσεις του 2022 (όταν ζητούσαν μόλις 100.000).
Ο Πούτιν υποστήριξε ότι έκανε «βήματα πίσω», αναφερόμενος στη συνάντησή του με τον Τραμπ τον Αύγουστο στην Αλάσκα. Εκεί, είπε, η Ουάσιγκτον ζήτησε «ευελιξία» και ο ίδιος ήταν έτοιμος να δείξει κατανόηση.
Φαίνεται ότι το ζήτημα αφορούσε τα εδάφη. Η Ρωσία δεν επιμένει πλέον να της παραδοθούν πλήρως όλες οι τέσσερις περιοχές που «προσάρτησε» το 2022, αν και δεν ελέγχει εξ ολοκλήρου καμία από αυτές.
Στην Αλάσκα, ο Πούτιν φέρεται να δήλωσε πως θα σταματούσε τις επιχειρήσεις εάν μαζί με τις υπόλοιπες απαιτήσεις, η Ουκρανία εγκατέλειπε απλώς το κομμάτι του Ντονέτσκ που παραμένει υπό ουκρανικό έλεγχο.
Το σχέδιο Τραμπ προβλέπει ότι το συγκεκριμένο τμήμα θα εκκενωθεί, θα γίνει «αποστρατιωτικοποιημένη ζώνη» και θα αναγνωριστεί ως ρωσικό.
Μια τέτοια λύση, ωστόσο, θα ήταν δύσκολο να «πουληθεί» στο ρωσικό κοινό, καθώς ο Πούτιν έχει παρουσιάσει τον πόλεμο ως αποστολή «προστασίας» των ρωσόφωνων πληθυσμών σε Ντονέτσκ και Λουχάνσκ. Η Ρωσία ήδη ελέγχει το Λουχάνσκ, αλλά όχι ολόκληρο το Ντονέτσκ.
Ο Στέφαν Μάιστερ, από το Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, εκτιμά ότι μένει να δούμε αν όντως ο Πούτιν είναι διατεθειμένος να συμβιβαστεί. Πιθανότατα, λέει, επιδιώκει να απομακρύνει τον Τραμπ από τους Ουκρανούς και τους Ευρωπαίους, ώστε να μπορέσει αργότερα να επιβάλει τους όρους του με τη βία.
«Ο υπολογισμός του Πούτιν είναι απλός: ελπίζει ότι ο Τραμπ θα κουραστεί από τον Ζελένσκι και θα αποσύρει κάθε στήριξη. Χωρίς αμερικανικές πληροφορίες και πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς, οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να καλύψουν το κενό», εξηγεί ο Μάιστερ.
Καταλήγει δε με μια φράση που συνοψίζει όλη την εικόνα: ο Πούτιν «θέλει να γονατίσει την Ουκρανία».
