Επιμέλεια Κλεάνθης Γρίβας
Ο κανόνας είναι σαφής και απλός: Οι Αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα όταν το Ισραήλ βλάπτει τους Παλαιστίνιους, αλλά δεν επιτρέπουν στο Ισραήλ να θέσει σε κίνδυνο τα περιφερειακά ή τα παγκόσμια συμφέροντά τους ή να υπαγορεύσει την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή.
HAARETZ – 12 Οκτωβρίου 2025
Ο Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο την περασμένη εβδομάδα. Πίστωση: Evelyn Hockstein/Reuters
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έρχεται στην Ιερουσαλήμ τη Δευτέρα (13/10) για να γιορτάσει την εκεχειρία που επέβαλε στο Ισραήλ και τη Χαμάς, μετά από δύο χρόνια ενός αιματηρού πολέμου που έληξε ισόπαλος.
Ο Τραμπ αρέσκεται να καυχιέται ότι είναι πιο επιτυχημένος στην επίλυση συγκρούσεων από τους προκατόχους του στον Λευκό Οίκο, αλλά δεν έκανε τίποτα καινούργιο σε αυτό το θέμα. Από το 1948, Αμερικανοί ηγέτες έχουν επανειλημμένα παρέμβει για να περιορίσουν τις φιλοδοξίες του Ισραήλ για νίκη, επιβάλλοντάς του εκεχειρίες. Το έκαναν στον Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν, όπως ακριβώς το κάνει τώρα ο Τραμπ στον Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Ο κανόνας είναι σαφής και απλός: Οι Αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα όταν το Ισραήλ βλάπτει τους Παλαιστίνιους, αλλά δεν επιτρέπουν στο Ισραήλ να θέσει σε κίνδυνο τα περιφερειακά ή τα παγκόσμια συμφέροντά τους ή να υπαγορεύσει την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Μόλις η Ουάσιγκτον συνειδητοποιήσει ότι ο μικρός σύμμαχός της έχει επεκταθεί πέρα από τον χώρο που της έχει διατεθεί, λέει «αρκετά», και οι ηγέτες του Ισραήλ αναγκάζονται να παραιτηθούν από αλαζονικές υποσχέσεις και στρατιωτικά επιτεύγματα.
Την τελευταία εβδομάδα του 1948, οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις εισέβαλαν στο Σινά για να περικυκλώσουν τα απομεινάρια του αιγυπτιακού στρατού που βρίσκονταν ακόμη εντός της Παλαιστίνης που είχε υποταχθεί σε Εντολή. Ένα μήνυμα στάλθηκε από τον Λευκό Οίκο στον πρέσβη των ΗΠΑ στο Ισραήλ, Τζέιμς ΜακΝτόναλντ, απαιτώντας από το Ισραήλ να σταματήσει και να αποσυρθεί από το αιγυπτιακό έδαφος.
Ο Τζέιμς Τζ. ΜακΝτόναλντ με τον πρωθυπουργό Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν το 1949, ενώ υπηρετούσε ως ο πρώτος πρέσβης των ΗΠΑ στο Ισραήλ. Ευγενική παραχώρηση της οικογένειας ΜακΝτόναλντ.
Ο ΜακΝτόναλντ έφυγε από ένα πάρτι που διοργάνωσε ο τότε υπουργός Οικονομικών Ελιέζερ Κάπλαν – του οποίου το όνομα συνδέεται πλέον με τους αντιπάλους του Νετανιάχου, λόγω του ομώνυμου δρόμου στο Τελ Αβίβ, όπου πραγματοποιούνται αντικυβερνητικές διαμαρτυρίες – και έσπευσε σε μια συνάντηση με τον Μπεν Γκουριόν, ο οποίος βρισκόταν σε διακοπές στην Τιβεριάδα. Ο πρωθυπουργός κατάλαβε το μήνυμα και διέταξε τον στρατό να αποσυρθεί.
Πώς ο Τραμπ επέβαλε την ολοκλήρωση της συμφωνίας για τη Γάζα: Στα παρασκήνια με τον Άνσελ Φέφερ
Οκτώ χρόνια αργότερα, στο τέλος της Εκστρατείας του Σινά το 1956, ο Μπεν Γκουριόν ξέχασε το μάθημα. Οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις κατέλαβαν τη χερσόνησο του Σινά σε μία εβδομάδα και ο πρωθυπουργός πέταξε στο Σαρμ αλ-Σέιχ και κήρυξε την προσάρτησή της στην «Τρίτη Ισραηλινή Κοινοπολιτεία».
Την επόμενη μέρα, καυχήθηκε στην Κνεσέτ για τη «μεγαλύτερη και πιο ένδοξη στρατιωτική εκστρατεία στην ιστορία του έθνους μας, μία από τις μεγαλύτερες στην ιστορία των εθνών». Με τέτοιο ενθουσιασμό, ακόμη και η «ολοκληρωτική νίκη» που μάταια υποσχέθηκε ο Νετανιάχου ακούγεται μετριοπαθής.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ ήταν λιγότερο ενθουσιώδης και, σε μια σπάνια συναίνεση με τους ηγέτες της Σοβιετικής Ένωσης, ανάγκασε τον Μπεν Γκουριόν να διατάξει αποχώρηση από το Σινά την επόμενη μέρα, ακολουθούμενη αργότερα από αποχώρηση από τη Λωρίδα της Γάζας.
Ο Ντέιβιντ Μπεν-Γκουριόν και ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ στο Οβάλ Γραφείο, 1960
Η λίστα είναι μεγάλη. Στους περισσότερους πολέμους του Ισραήλ, οι ΗΠΑ καθόριζαν την τοποθεσία και το χρονοδιάγραμμα του τέλους, κρατώντας στα χέρια τους την «διπλωματική κλεψύδρα». Οι σκέψεις τους συνήθως προέρχονταν από μια αξιολόγηση της ισορροπίας δυνάμεων μεταξύ των υπερδυνάμεων, κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, ή από μια προσπάθεια εξισορρόπησης των απαιτήσεων των βασικών συμμάχων τους στη Μέση Ανατολή, της Σαουδικής Αραβίας και του Ισραήλ, ή, σε λιγότερο πολιτικά ορθή γλώσσα, να δημιουργήσουν μια ισορροπία μεταξύ πετρελαίου και Εβραίων.
Το Ισραήλ δεν ήταν πάντα αναγκασμένο να αποσυρθεί. Στο τέλος του Πολέμου των Έξι Ημερών του 1967, οι ΗΠΑ επέτρεψαν στο Ισραήλ να κρατήσει την περιοχή που είχε καταλάβει και να μην την επιστρέψει αμέσως, όπως το 1956. Εκείνη την εποχή, το πλήγμα που προκάλεσαν οι Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις στους προστατευόμενους της Μόσχας ήταν πιο σημαντικό για τους Αμερικανούς.
Επίσης, δεν ένιωθαν καμία συμπόνια προς τους Παλαιστίνιους. Οι ΗΠΑ επέτρεψαν στο Ισραήλ να διαπράξει τη Νάκμπα το 1948 και, εκτός από μερικές συμβολικές προσπάθειες που απορρίφθηκαν, δεν απαίτησαν από το Ισραήλ να επιστρέψει τους πρόσφυγες στο έδαφός του. Οι ΗΠΑ παρενέβησαν μόνο όταν το Ισραήλ απείλησε να υπονομεύσει τη σταθερότητα της Αιγύπτου, η οποία απολάμβανε την προστασία της Βρετανίας εκείνη την εποχή.
Ο Τραμπ απλώς συνεχίζει την παράδοση των προκατόχων του. Στον γύρο των συγκρούσεων με το Ιράν τον περασμένο Ιούνιο, υποστήριξε και μάλιστα συμμετείχε στην επίθεση στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Αλλά μόλις ο Νετανιάχου, μεθυσμένος από ενθουσιασμό, θέλησε να εκμεταλλευτεί την επιτυχία και να ανατρέψει το καθεστώς στην Τεχεράνη, ο Τραμπ τον διέταξε να σταματήσει και η αεροπορία απέσυρε τα αεροπλάνα της που ήταν ήδη καθ’ οδόν προς το Ιράν.
Η ζημιά στην πυρηνική εγκατάσταση Fordow τον Ιούνιο. Πίστωση: Planet Labs PBC
Η Αμερική είναι πρόθυμη να υπερασπιστεί το Ισραήλ από απειλές εξόντωσης, αλλά δεν του επιτρέπει να καθορίζει ποιος κυβερνά τη Μέση Ανατολή. Στο ίδιο πνεύμα, ο Τραμπ επέβαλε στον Νετανιάχου την αναγνώριση του καθεστώτος του Άχμεντ αλ-Σαράα στη Συρία, διατάζοντας τον Νετανιάχου να σταματήσει να επιτίθεται σε συριακές εγκαταστάσεις και λαό.
Τώρα είναι η σειρά της Γάζας. Οι μαζικές δολοφονίες και η καταστροφή που προκάλεσε το Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας μετά την επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου δεν ενδιέφεραν ιδιαίτερα τον Τραμπ μέχρι που ο Νετανιάχου επιτέθηκε στο Κατάρ. Εκείνη τη στιγμή, ο άνεμος άλλαξε κατεύθυνση.
Η επίθεση σε μια χώρα που του αγόρασε το προεδρικό του αεροπλάνο και η οποία φιλοξενεί τη μεγαλύτερη αμερικανική βάση στη Μέση Ανατολή ξεπέρασε τα όρια της ελευθερίας δράσης που παρείχε η Ουάσινγκτον στο Ισραήλ. Εκείνη τη στιγμή, άρχισε η αντίστροφη μέτρηση για την εκεχειρία που επιβλήθηκε στον Νετανιάχου.
Ο Τραμπ δεν ενδιαφερόταν για τον αυτοέπαινο του πρωθυπουργού, ο οποίος μιλούσε για «αλλαγή του προσώπου της Μέσης Ανατολής», όπως ακριβώς ο Αϊζενχάουερ αγνόησε τα όνειρα του Μπεν-Γκουριόν για μια Τρίτη Ισραηλινή Κοινοπολιτεία.
Τη Δευτέρα (13/10), ο πρόεδρος και ο πρωθυπουργός θα αγκαλιάσουν και θα επαινέσουν ο ένας τον άλλον, κάτι που χρειάζεται ο Νετανιάχου στην επερχόμενη προεκλογική εκστρατεία. Αλλά πίσω τους διαφαίνεται η επόμενη πρόκληση, ο τερματισμός της στρατιωτικής βοήθειας της Αμερικής προς το Ισραήλ.
Ο Νετανιάχου έχει καταλάβει ότι η βοήθεια προς το Ισραήλ θεωρείται πλέον τοξική στην πολιτική σκηνή της Ουάσιγκτον, μεταξύ των Δημοκρατικών και ολοένα και περισσότερο μεταξύ των Ρεπουμπλικανών. Αυτό είναι το φόντο για την «ομιλία του για τη Σπάρτη» και η πρόκλησή του θα είναι τώρα να μειώσει σταδιακά αυτή τη βοήθεια και να μην τη χάσει μονομιάς – και σίγουρα όχι πριν από τις ισραηλινές εκλογές. Αυτός είναι ένας ακόμη λόγος για την κολακεία που θα επιδείξει στον πρόεδρο, παρόλο που ο καλεσμένος τον έχει ταπεινώσει σταματώντας τον πόλεμό του πριν από την «πλήρη εξάλειψη» της Χαμάς.
Σχετικά άρθρα στη Haaretz:
