Ήταν 8 Αυγούστου του 1879 όταν ήρθε στη ζωή ο Εμιλιάνο Ζαπάτα Σαλασάρ (Emiliano Zapata Salazar), ο άνδρας που έμελλε να αναδειχθεί σε εμβληματική φιγούρα της αγροτικής Μεξικανικής Επανάστασης του 1910, η οποία τασσόταν κατά του τότε προέδρου της χώρας, Πορφίριο Ντίας. Η συμβολή του Ζαπάτα ήταν σημαντική και μετά το πέρας της κινητοποίησης, κατά την περίοδο 1911–1917.
Ο Εμιλιάνο οργάνωσε και διοικούσε σημαντική επαναστατική δύναμη, τον ονομαζόμενο «Απελευθερωτικό Στρατό του Νότου». Οι δυνάμεις του Ζαπάτα συνέβαλαν στην πτώση του Ντίας, νικώντας τον Ομοσπονδιακό Στρατό στη Μάχη της Κουάουτλα τον Μάιο του 1911, αλλά όταν ο επαναστατικός ηγέτης Φρανθίσκο Ι. Μαδέρο έγινε πρόεδρος, αποκήρυξε τον ρόλο των «Ζαπατίστας», καταγγέλλοντάς τους ως απλούς ληστές.
Τον Νοέμβριο του 1911, ο Ζαπάτα δημοσίευσε το Σχέδιο Αγιάλα, το οποίο προέβλεπε ουσιαστικές αγροτικές μεταρρυθμίσεις, αναδιανέμοντας γη στους αγρότες. Ο Μαδέρο έστειλε τον Ομοσπονδιακό Στρατό για να πολεμήσει τους «Ζαπατίστας» στο Μορέλος. Οι στρατηγοί του Μαδέρο εφάρμοσαν την πολιτική της καμένης γης, καίγοντας χωριά και απομακρύνοντας βίαια τους κατοίκους τους, και επιστρατεύοντας πολλούς άνδρες στον Στρατό ή στέλνοντάς τους σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας στο νότιο Μεξικό. Τέτοιες ενέργειες ενίσχυσαν τη θέση του Ζαπάτα μεταξύ των αγροτών και πέτυχαν να εκδιώξουν τις δυνάμεις του Μαδέρο, με επικεφαλής τον Βικτόριανο Ουέρτα.
Σε πραξικόπημα εναντίον του Μαδέρο τον Φεβρουάριο του 1913, ο Ουέρτα ανέλαβε την εξουσία στο Μεξικό, αλλά ένας συνασπισμός Συνταγματικών δυνάμεων στο βόρειο Μεξικό, με επικεφαλής τους Βενουστιάνο Καράντσα, Άλβαρο Ομπρεγκόν και Φρανσίσκο «Πάντσο» Βίλα, τον εκδίωξε τον Ιούλιο του 1914 με την υποστήριξη των στρατευμάτων του Ζαπάτα. Ο Ζαπάτα δεν αναγνώρισε την εξουσία που διεκδίκησε ο Καράντσα ως ηγέτης του επαναστατικού κινήματος, συνεχίζοντας την προσήλωσή του στο Σχέδιο Αγιάλα.
Μετά τη νίκη των επαναστατών επί του Ουέρτα, οι προαναφερόμενοι προσπάθησαν να διευθετήσουν τις σχέσεις δυνάμεων στη Συνέλευση του Αγουασκαλιέντες (Οκτώβριος-Νοέμβριος 1914).
Ο Ζαπάτα και ο Βίλα έκοψαν τις σχέσεις τους με τον Καράνθα και το Μεξικό βυθίστηκε σε εμφύλιο πόλεμο μεταξύ των νικητών. Απογοητευμένος από τη συμμαχία με τον Βίλα, ο Ζαπάτα επικέντρωσε τις ενέργειές του στην ανοικοδόμηση της κοινωνίας στο Μορέλος (το οποίο πλέον έλεγχε), θεσπίζοντας τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις του Σχεδίου Αγιάλα. Καθώς ο Καράνθα εδραίωσε την εξουσία του και νίκησε τον Βίλα το 1915, ο Ζαπάτα ξεκίνησε ανταρτοπόλεμο εναντίον του Καράνθα, ο οποίος με τη σειρά του έστειλε στρατεύματα που εισέβαλαν στο Μορέλος, εφαρμόζοντας για άλλη μια φορά τακτικές καμένης γης για να εκδιώξουν τους επαναστάτες «Ζαπατίστας».
Ο Ζαπάτα ανακατέλαβε το Μορέλος το 1917 και κράτησε το μεγαλύτερο μέρος της πολιτείας εναντίον των στρατευμάτων του Καράνθα μέχρι που σκοτώθηκε σε ενέδρα τον Απρίλιο του 1919.
Μετά τον θάνατό του, οι στρατηγοί των «Ζαπατίστας» συμμαχούσαν με τον Ομπρεγκόν εναντίον του Καράνθα και βοήθησαν στην εκδίωξη του Καράνθα από την εξουσία. Το 1920, οι «Ζαπατίστας» ανέλαβαν σημαντικές θέσεις στην κυβέρνηση του Μορέλος μετά την πτώση του Καράνθα, θεσπίζοντας πολλές από τις αγροτικές μεταρρυθμίσεις που οραματίστηκε ο Ζαπάτα.
Ο Ζαπάτα παραμένει μια εμβληματική φιγούρα στο Μεξικό, που χρησιμοποιείται τόσο ως εθνικιστικό σύμβολο, όσο και ως σύμβολο του νεοζαπατιστικού κινήματος. Το Άρθρο 27 του Μεξικανικού Συντάγματος του 1917 συντάχθηκε ως απάντηση στα αγροτικά αιτήματα του Ζαπάτα.
